Hoera, er zijn vier astronauten goed teruggekomen van het ISS vandaag. Goed nieuws, want vorig jaar waren er wat spanningen op het internationale ruimtestation, wat alles te maken had met de Rusland-Oekraïne-oorlog. Gelukkig is de spanning in de ruimte weer wat bedaard, maar nu China’s ruimtestation flink in aanbouw is, vragen we ons af: wie bepaalt eigenlijk wat er wel en niet mag in de ruimte?
De ruimteavonturen van de mens startten op 4 oktober 1957 met de Russische Spoetnik, waarna elf jaar later Amerikanen voor het eerst voet zetten op de maan. Er was destijds een ware ruimterace gaande en dat boezemde sommige mensen angst in. Mede daarom bestaat het internationale verdrag ‘Treaty on Principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, including the Moon and Other Celestial Bodies. Het is nogal een mond vol, dus dat werd al gauw gewoon ‘Outer Space Treaty’. Dit verdrag startte in 1967 en de belangrijkste regel is dat alle landen zijn vrij om de ruimte te verkennen. Zelfs gebruiken is vrij toegestaan. Toe-eigenen mag echter niet.
Daarnaast hebben veel landen eigen regels waar het gaat om de ruimte. Zo hebben de Amerikanen in 2015 een wet aangenomen om te zorgen dat Amerikaanse burgers stoffen in de ruimte kunnen toe-eigenen, zodat ze kunnen mijnen op een asteroïde. Ook in Nederland hebben we onze eigen Wet Ruimtevaartactiviteiten. Hierin staat onder andere dat je bepaalde ruimtevaartactiviteiten niet mag doen zonder een vergunning van de minister. Heb je de vergunning, dan is het wel aan jou om er alles aan te doen om een voorval te voorkomen. Dus zorgen dat er niet zo makkelijk een gevaar kan ontstaan voor personen, goederen en het milieu.
Verder worden er bij internationale samenwerkingen, zoals het ISS, wel overeenkomsten opgesteld die landen die mee willen doen moeten ondertekenen. Hierin staat onder andere dat als een astronaut een ander aanvalt, het land van de persoon die is aangevallen jurisdictie heeft. Gelukkig is dat tot nu toe nog niet nodig geweest. Verder zijn er eigenlijk geen strafrechtregels voor de ruimte, zelfs niet vanuit de VN. Wel is er een Space Liability Convention die iets zegt over wanneer er schade wordt berokkend aan ruimtevaartuigen, of aan aarde door ruimtevaartuigen, dit de verantwoordelijkheid is van het land waar vanuit is gelanceerd. Toen er in 1978 een Russische satelliet met kernreactor erin neerstortte in Canada, beriep Canada zich dan ook op deze aansprakelijkheidsafspraak.
De regels in de ruimte kunnen gaan veranderen. De Amerikaanse Federal Communications Commission zou een eigen ruimtebureau willen maken speciaal voor de infrastructuur van communicatie in de ruimte. Denk bijvoorbeeld aan de grote aantallen van satellieten die de afgelopen jaren en komende jaren de ruimte in worden geschoten om internet van Project Kuiper (Amazon) en Starlink (SpaceX) mogelijk te maken. Maar goed, dat betekent dus niet dat de oorlogsregels over die oneindigheid waarin we met onze planeet hangen zal veranderen.
Tegelijkertijd zegt het wel iets interessants over de vercommercialisering van de ruimte. Vroeger, toen de ruimtewet werd gecreëerd, waren het alleen nog organisaties vanuit landen die een rol speelden. Inmiddels is er SpaceX, Blue Origin, enzovoorts. Er wordt juist heel veel de samenwerking opgezocht met commerciële partijen, omdat die weer nieuwe innovatie en geld voor nieuwe innovatie kunnen inbrengen. Maar, wat heeft dat voor invloed op de algehele ruimtewet?
Het zal ons niets verbazen als daar over tien jaar toch ook wel iets over wordt opgenomen. Het liefst eerder, want waarschijnlijk zorgen zoveel commerciële partijen voor veel te veel ruimtepuin, wat het straks misschien onmogelijk voor ons gaat maken om onze planeet ooit nog te verlaten. Dus ja, misschien moet de FCC toch nog even wachten voor het zijn winkeltje opent. Tegelijkertijd wordt het misschien tijd om de ruimte niet meer zo vrijblijvend te laten zijn. Niet alleen omdat er veel spanningen op aarde zijn, maar ook omdat er veel redenen zijn om de ruimte te willen beschermen. Het mag dan groot en oneindig zijn: als er eenmaal genoeg ruimtepuin in de baan rond de aarde racet, dan wordt de ruimtewet sowieso overbodig, omdat we dan immers de ruimte niet meer kunnen bereiken.
