Toen ik op school zat, begin jaren 80, was het gat in de ozonlaag net zo’n grote bedreiging voor het milieu en het leven op aarde als de klimaatverandering waar we nu mee te maken hebben. De uitstoot van CFK’s (Chloor-Fluor-Koolstof-verbindingen), die vooral veel gebruikt werden als drijfgas in spuitbussen, zoals deo’s, haarlak, verf en zelfs brandblussers, ontstonden met name boven de polen grote gaten in de ozonlaag. En die laag was, en is, essentieel voor het leven op aarde. Het voorkomt namelijk dat (te veel) schadelijke UV-straling van de zon het aardoppervlak kan bereiken.
De wereld besefte in de jaren nadat duidelijk werd dat we de ozonlaag aan het vernielen waren dat er iets moest gebeuren. Toen hadden we natuurlijk nog geen Twitter, Facebook, Instagram en ook het wereldwijde web was nog niet meer dan een (gesloten) computernetwerk voor wetenschappers. Met andere woorden: het was een tijd waarin nog niet letterlijk iedereen met één druk op de knop zijn of haar mening, voor of tegen, en complottheorieën onder miljoenen mensen kon verspreiden.
Beleidsmakers, (klimaat)wetenschappers en bedrijven konden dus zonder al te veel afleiding aan een oplossing gaan werken. Dat was een hele klus, uiteraard met vele belangen, haken en ogen, die ook de nodige jaren in beslag nam. Maar, uiteindelijk werd in de jaren 90 het gebruik van die schadelijke gassen verboden en kon het herstel van de ozonlaag beginnen. In de jaren die volgden werd duidelijk dat de genomen maatregelen hun vruchten afwerpen.
Wetenschappers berekenden de afgelopen decennia, gebaseerd op metingen van de dikte van de ozonlaag, de grootte van de gaten en de mate van herstel, dat de ozonlaag tegen het midden van deze eeuw weer volledig hersteld zou zijn. Goed nieuws. Totdat onlangs een nieuw rapport verscheen. Daaruit blijkt dat het herstel van de ozonlaag lijkt te vertragen. Dat is althans wat wetenschappers concluderen uit het feit dat de afgelopen jaren weer meer schadelijke UV-straling de aarde bereikt. Dat speelt zich met name af op het Noordelijke halfrond van onze planeet. Dat deel is veel dichter bevolkt, met veel meer (agrarische) industrieën dan het Zuidelijke halfrond.
Uiteraard is de belangrijkste vraag; Hoe komt dat? Welnu, volgens de wetenschappers heeft het onder andere te maken met de uitstoot van stikstofoxiden die de afgelopen decennia toegenomen is. Als belangrijke veroorzaker wordt mest genoemd, zowel kunstmest als echte mest die door de veeteelt geproduceerd wordt. Ja, precies… onder andere ook die stikstof waarvoor we in Nederland met name ook de boeren de schuld van geven. Terecht of niet, daar ga ik mijn vingers niet aan branden. Feit is wel dat de constatering in het nieuwe ‘ozonrapport’ wel weer de nodige social media posts van voor- en tegenstanders zal ontlokken. Om over mogelijk nieuwe complottheorieën maar te zwijgen.
De wetenschappers noemen overigens ook nog een andere reden waarom het herstel van de ozonlaag vertraagt. Geconstateerd is dat de luchtstromen in de stratosfeer minder actief zijn. Daardoor wordt ozon minder (goed) verdeeld vanuit de tropen, waar meer ozon aanwezig is.
