Volgende week is het zover. Dan wordt de eerste grote stap in de nieuwe maanmissie gezet. Niet meer Apollo, maar Artemis. De raket is getest, de lanceerbasis is er klaar voor en Artemis I kan de lucht in. Nog onbemand, om vast voorwerk te doen voor twee vaarten later: dan gaan er namelijk weer mensen naar de maan. Maar, waarom gaan we eigenlijk weer naar de maan en hoezo nu pas weer?
We kennen allemaal het verhaal van de maanlanding. Het is 21 juli 1969 en de Amerikaanse astronaut Neil Armstrong zet als eerste mens voet op de maan, nadat hij uit ruimtevaartuig Apollo 11 was gestapt. Na Armstrong zouden er meer volgen, maar niet veel meer. 12 mannen wandelden op de maan en de laatste voetstap werd in 1972 gezet. Een voetstap die er vandaag de dag nog steeds is, want de omstandigheden op de maan zijn er nu eenmaal naar: geen wind, geen gekke aardbevingen: gewoon pure stilte.
Nu is het de bedoeling dat daar binnenkort voetstappen bijkomen, maar niet alleen van mannen. NASA concentreert zich in de communicatie rondom de Artemis-missies vooral op dat dubbele doel: de eerste vrouw op de maan zetten en de eerste zwarte persoon op de maan zetten. Heel belangrijke missies, want deze mensen kunnen een enorm grote voorbeeldfunctie hebben voor jonge mensen die misschien ook wel iets met wetenschap en technologie willen doen. Er zijn echter meerdere redenen om terug te keren naar de maan in deze missies die zijn vernoemd naar de Griekse maangodin.
Het Artemis-programma is niet goedkoop: van 2012 tot 2025 kost het project ongeveer 93 miljard dollar. Het is dus zeker voor meer doeleinden. Eén van de grote, voor de hand liggende doelen is om onderzoek te doen. We hebben nog vrij weinig ruimte-onderzoek gedaan op andere planeten en manen. De maan is wetenschappelijk gesproken enorm rijk en er valt nog heel veel te ontdekken. Zo kunnen we door monsters uit het maanoppervlak meer leren over de 4,5 miljard jaar dat ons zonnestelsel bestaat.
Daarnaast hoopt NASA een soort trainingsbasis te maken van de maan. Het idee is om er eventueel een soort bunkertjes of hutjes te bouwen en meer te weten te komen over hoe het is om de diepe ruimte in te vliegen. Trainen voor eventuele andere missies binnen ons zonnestelsel. Aan de andere kant zijn er ook heel veel ‘bijverschijnselen’ die heel waardevol zijn aan de maanmissies. Denk bijvoorbeeld aan de technologische innovaties en ontwikkelingen die hieruit kunnen voortkomen. NASA is sowieso van plan om een soort internetnetwerk op de maan te maken. Maar ook is het de bedoeling dat we door deze maanplannen een beter beeld krijgen van hoe we met onze eigen planeet om moeten gaan. De maan moet niet een doel zijn, aarde moet eigenlijk het doel zijn.
In het verlengde daarvan is er ook een heel logische connectie tussen de aarde en de maan: er zouden namelijk heel goed stenen vanaf aarde op de maan terecht kunnen zijn gekomen in het verleden. Stenen waar misschien mineralen inzitten die ons meer vertellen over het ontstaan van het leven op aarde. Het is natuurlijk de vraag of die er ook echt liggen en of we ze gaan vinden. De maan is namelijk vrij groot voor een groepje van tientallen mensen om uit te kammen: hij is qua grootte ongeveer een vierde van de aarde. Aan de andere kant kunnen hier dus technologische ontwikkelingen hun werk doen: door rovers in te zetten komen we die stukjes van ‘ons’ misschien veel eerder tegen. Al moeten we er wel rekening mee houden dat het is blootgesteld aan kosmische straling.
Er is trouwens ook nog wat unfinished business op de maan. Zo was het de bedoeling om met Apollo te meten hoeveel interne hitte er uit de maan lekt. Dat experiment mislukte echter, waardoor we hopelijk met Artemis een tweede kans krijgen om meer te leren over die mysterieuze binnenkant van de maan. Als het tenminste lukt om gereedschappen te gebruiken op de maan, want het is misschien wel een vrij rustige maan: het is nog steeds een onbekende plek in de ruimte waar het soms wel 120 graden boven nul is, en dan weer 170 graden onder nul. Dat krijg je zonder dampkring en zonder lucht… Ook zoiets dat een grote uitdaging is voor de astronauten en vooral de veiligheid van deze dappere mensen en van eventuele komende missies.
Voor Artemis III zijn alvast 13 mogelijke locaties gescout door NASA. Het zijn allerlei verschillende geologische locaties waar NASA nooit eerder is geweest. Elke locatie heeft een plat terrein waar 6,5 dagen zonlicht is achter elkaar: hierdoor kunnen de astronauten een kleine week op die locatie blijven. Ook wordt er gekeken naar chemische sporen van water: als er waterijs van de maan kan worden gebruikt, dan kan dit betekenen dat mensen voor langere tijd op de maan verblijven. Om daar meer over te weten te komen, lanceert NASA in 2024 een rover genaamd VIPER om te kijken wat de mogelijkheden zijn. Het is vervolgens aan de astronauten om dit verder te onderzoeken.
Hoe we naar de maan gaan? Het vaartuig naar de maan is de Orion, die vliegt dankzij het Space Launch System. Een meer dan 100 meter lange raket waarin vloeibare waterstof en vloeibare zuurstof worden verbrandt om snelheid te maken. Artemis I maakt gebruik van hergebruikte motoren die al minimaal drie space shuttle-missies hebben volbracht. Alles bij elkaar zorgt het voor 3,9 miljoen kilo stuwkracht om naar de maan te gaan. Het interessante is dat Orion niet kan landen op de maan: tegen de tijd dat de Artemis III-missie start, wordt er een Starship van SpaceX in de baan rond de maan gebracht om de astronauten richting maan te brengen. Even een overstap maken dus.
Je zou door alle spanning rondom Artemis bijna vergeten dat de maan niet van NASA is. Er zijn ook ruimteorganisaties uit andere werelddelen die bezig zijn met plannen voor de maan. India en China zijn bijvoorbeeld beide bezig met maanplannen. Er is zelfs een Israelische non-profitorganisatie die bezig is met de maan, al heeft dat recent een pijnlijke crash gemaakt. Het blijft echter proberen. En waarom NASA het ook blijft proberen? Dat is vooral omdat het heel veel kansen biedt. Lang heeft het niet gekund: de Apollo-missies hebben 3 procent van de federale begroting van de Verenigde Staten gekost. Het is dan ook altijd een geldkwestie geweest waardoor het zo lang duurde voordat we weer naar de maan gaan.
29 augustus is het zover: dan vertrekt Artemis I op de eerste NASA-maanmissie in vele jaren. Daar moeten we wel even op teren: Artemis II volgt in mei 2024 met Artemis III naar verwachting in 2025.
