Over onderwerpen als het klimaat en gelijkwaardigheid gaan mensen massaal de barricades op. Geheel terecht overigens. Maar wanneer het aankomt op technologie blijven de emoties vaak uit. De meeste tech-discussies gaan zelfs gepaard met enige onverschilligheid. Wat is er nodig om meer maatschappelijke betrokkenheid te krijgen in het debat over de impact van technologie op onze samenleving?
Hoewel er veel wordt gesproken over de vraag of computers emoties moeten krijgen, lijkt het gesprek over diezelfde computers weinig emotie op te roepen. Het bereiken van menselijke intelligentie staat al vanaf de jaren ’50 als prominente stip op de horizon bij de ontwikkeling van Artificiële Intelligentie (AI). Veel experts zijn het er hierbij over eens dat AI-systemen hiervoor een vorm van emotie nodig hebben. Maar als het aankomt op de mogelijke impact van AI op de samenleving blijven de verhitte discussies vaak uit. En dan heb ik het niet over de emoties die de ‘Hollywood scenario’s’ losmaken, waarbij robots de wereld overnemen. Maar over de fundamentele impact die technologie nu al heeft.
Denk bijvoorbeeld aan het datalek bij de GGD, waarbij de privégegevens van miljoenen Nederlanders illegaal op internet werden verhandeld. Of het lek bij Facebook waarbij de gegevens van 533 miljoen gebruikers ‘gratis’ online werden gezet. Een fundamentele inbreuk op onze privacy, zou je zeggen. ‘Ik heb toch niets te verbergen’, is nog steeds een veelgehoorde reactie. Terwijl Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis al in 2016 schreven over het levensbelang van privacy in ‘Je hebt wél iets te verbergen’. De invloed van technologie lijken we schouderophalend te accepteren.
Technology push
Op de vraag welke rol technologie het best kan spelen in onze samenleving, blijkt dat mensen voornamelijk kiezen voor technologieën die het leven efficiënter en gemakkelijker maken, zoals kortere wachttijden en lagere kosten. Dit blijkt uit analyses van de Technologie Kieswijzer, waar bijna 30.000 Nederlanders gebruik van hebben gemaakt tijdens de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. Maar liefst 48% van de gebruikers verkiest deze optie zelfs bóven het vergroten van de inspraak en participatie bij overheidsbesluiten. Slechts 9,5% van de gebruikers koos hiervoor. Ook de opties om technologie vooral niet op te leggen (24%), het werk van mensen fysiek minder zwaar te maken in bijvoorbeeld ziekenhuizen en verpleeghuizen (9,5%) en het zelfstandiger maken van mensen met een slechte fysieke of mentale gezondheid, zodat deze bijvoorbeeld langer thuis kunnen wonen (9%). moesten het onderspit delven. Hieruit blijkt een vorm van ‘technology push’: we hebben technologie, dus laten we het vooral inzetten om het leven gemakkelijker te maken voor onszelf. Koren op de molen van de grote techbedrijven.
Technologie heeft wél iets met jou
Het is dan ook niet vreemd dat technologie niet hoog op de politieke agenda staat. “Alle robots moeten het land uit”, zei immers geen enkele politicus ooit. De kans is dan ook klein dat technologie als serieus onderwerp op de formatietafel komt te liggen, schreef ik eerder met oud-Kamerlid Kees Verhoeven in Het Parool. Een vergelijkbare ‘onverschilligheid’ zie ik terug bij het maatschappelijk middenveld. Organisaties die de belangen van verschillende groeperingen in de samenleving moeten vertegenwoordigen, zijn zich onvoldoende doordrongen van de impact van technologie op hun achterban. Bij de communicatie van de Technologie Kieswijzer heb ik heel bewust het maatschappelijk middenveld aangeschreven, om niet alleen de ‘usual suspects’ te bereiken. Denk aan mensenrechtenorganisaties, vluchtelingenorganisaties en organisaties die zich inzetten tegen etnische profilering en discriminatie. De meeste organisatie gaven te kennen dat technologie voor hen geen prioriteit is. Aan het verspreiden van de Technologie Kieswijzer wilden ze dan ook niet meewerken. En ergens is dat ook wel te begrijpen. Mensen die hun leven niet zeker zijn, zullen zich niet direct zorgen maken over de impact van technologie. Toch beïnvloedt technologie iedereen. Technologie is immers niet neutraal en bevat vooroordelen. Zo worden mensen met een donkere huidskleur minder goed herkend door beeldherkenningssoftware van zelfrijdende auto’s en zijn er voorbeelden waarbij vrouwen systematisch worden benadeeld door algoritmen in het sollicitatieproces. Op deze wijze wordt de bestaande ongelijkwaardigheid in de samenleving verder versterkt.
Je kunt dus wel zeggen dat je niets met technologie hebt, maar technologie heeft wel degelijk iets met jou.
