De schaduwkant van Photoshop

“Is dit echt of nep?”. Dat zal iedereen die regelmatig online is zich wel eens hebben afgevraagd. Of het nu gaat om een bijna tè fantastisch verhaal met ondersteunende foto, een Facebook-profiel van iemand die wel érg gespierd is, het bloedmooie model op de voorpagina van een modeblad, een spectaculaire nieuwsfoto of ‘gewoon’ een foto.

Met alle grafische software programma’s, die niet meer exclusief zijn voorbehouden aan professionals, is het heel erg moeilijk geworden om te bepalen of een foto echt is of niet. Menig Facebooker weet intussen in Photoshop de ‘perfecte huid’ en ‘spierballen’ filtertjes en trucs wel te vinden –al gaat dat niet altijd goed– en ook aan beroemdheden wordt flink gesleuteld voor ze in de bladen verschijnen. Gelukkig weten we allemaal dat geen mens perfect is en dat het in Hollywood voornamelijk om virtuele schoonheid gaat; we laten ons graag bedriegen.

Lastiger wordt het als het bedrog minder voor de hand ligt. Zo worden er al bizar realistische 3D graphics gemaakt, die nauwelijks meer van echte foto’s te onderscheiden zijn. Kunst! En het is natuurlijk prachtig dat de fantasiewerelden die we binnenstappen in de bioscoop, of als we de Xbox of de PS aangeslingerd hebben, steeds realistischer worden. Maar zit er ook een keerzijde aan?

Noord Korea publiceerde eerder dit jaar foto’s van een militaire oefening waarmee de staat zijn spierballen wilde tonen aan de rest van de wereld. Tenminste, dat lijkt het motief te zijn geweest aangezien de foto naar alle waarschijnlijkheid is gemanipuleerd om de indruk te wekken dat de oefening veel groter was dan in werkelijkheid. In 2004 dook tijdens de campagnes voor de presidentsverkiezingen in de VS een foto op van kandidaat John Kerry met anti-oorlogs activiste Jane Fonda, die bedoeld was om de reputatie van oud-Vietnamveteraan Kerry te schaden. Deze foto bleek achteraf gemanipuleerd te zijn, maar Kerry was door menig Amerikaan al opgekauwd en uitgespuugd. In 2006 kwam persbureau Reuters in opspraak nadat een journalist een foto van een Israëlisch bombardement in Libanon manipuleerde. Reuters startte direct een onderzoek en ontsloeg de journalist. Desondanks tastte het incident de geloofwaardigheid van Reuters als neutrale nieuwsorganisatie aan.

Foto van het Reuters “Hezbollywood” incident

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van manieren waarop de beeldvorming kan worden beïnvloed door middel van fotomanipulatie. De gevolgen kunnen groot zijn, daarover bestaat geen twijfel. Met de sprongen die de grafische techniek maakt wordt het dus steeds belangrijker methodes te ontwikkelen om fotomanipulatie aan het licht te brengen.

Wetenschappers aan de Berkeley Universiteit in California en Dartmouth University hebben hierin een nieuwe stap gezet. Zij ontwikkelden namelijk een nieuw algoritme waarmee inconsistenties in de schaduwen op foto’s kunnen worden opgespoord, om zo te bepalen of de foto echt is of niet. Dergelijke inconsistenties zijn vaak niet met het blote oog te ontdekken.

Een van de wetenschappers, James O’Brien, zegt tegen Mashable dat wanneer je een lijn trekt van een schaduw naar het object dat de schaduw veroorzaakt, je uiteindelijk bij de lichtbron terecht komt als je de lijn blijft doortrekken. Op foto’s is het echter niet altijd mogelijk om elke schaduw te koppelen aan het object waarbij die hoort. “Daarom tekenen we een wig vanaf de schaduw waar ook het object in valt, we weten dat de lijn binnen die ruimte moet vallen. Vervolgens blijven we wiggen tekenen die we doortrekken tot ver buiten het beeld”, zegt hij. Als de foto authentiek is, hebben de wiggen een vergelijkbaar snijpunt vanwege de lichtbron.

De techniek is echter enkel ontwikkeld voor foto’s waarop slechts één dominante lichtbron aanwezig is. Foto’s waarop sprake is van diffuus licht of meerdere lichtbronnen zijn dus niet te controleren met de techniek. Ook valt, met deze kennis, natuurlijk rekening te houden met de positionering van schaduwen tijdens het manipuleren van foto’s. Volgens O’Brien is de techniek dan ook onderdeel van een breder scala aan gereedschappen waarmee vervalsingen kunnen worden ontmaskerd.

Met de techniek heeft hij in ieder geval wel de echtheid van één iconische foto kunnen bevestigen; namelijk die van astronaut Buzz Aldrin op de maan. “De schaduwen gaan alle kanten op en het licht is een beetje raar… Maar als je de foto analyseert met onze software, klopt het allemaal”. Gelukkig maar.