Instagram heeft het al jaren, eerder dit jaar introduceerde Snapchat het, TikTok komt er nu mee: de mogelijkheid om mensen te helpen die psychische problemen hebben. Steeds vaker zien we op social media dat het niet alleen maar zenden en ontvangen is, maar dat social media meer hun verantwoordelijkheid proberen te nemen. Twitter schermt kwetsende tweets af, Instagram heeft de beroemde coronavirus-waarschuwing en veel social media bieden mogelijkheden voor psychische hulp. Maar: helpt dat nou echt?
Als je als depressieve tiener bij de schooldokter komt en die zegt “Als je eraan denkt jezelf iets aan te doen, wil je dan eerst mij bellen?” dan verklaar je hem waarschijnlijk voor gek. Totdat je beseft dat je twintig jaar later nog weet dat hij dat zei. Als hulpverlener deed hij op dat moment alles wat hij kon doen.
Hetzelfde gebeurt nu nog steeds, maar steeds vaker op social media. Als mensen zeggen dat ze dood willen of dat niemand ze zal missen, dan zijn er ofwel ingebouwde mechanismen die een gebruiker van het platform erop wijzen waar hij of zij hulp kan zoeken, ofwel mensen kunnen ze ‘vlaggen’ als ze zich zorgen maken (vaak zelfs anoniem) en tot slot zijn er ook instanties die bewust op socials kijken of er mensen zijn die dit soort uitspraken doen en dan persoonlijke hulp bieden.
Er wordt vaak wat lacherig of laconiek over gedaan: alsof een social medium dit soort mogelijkheden inbouwt om aan hun maatschappelijk verantwoord ondernemen-doelstellingen te voldoen, terwijl het wel degelijk schijnt te helpen wanneer iemand reageert op een tweet die duidt op depressies, anorexia of andere psychische problemen. De reden dat hulpverlening op social media goed kan werken, dat is onder andere omdat mensen hier eerder hun mond open durven te doen. Immers zijn social media relatief anoniem.
Bovendien weten hulpinstanties als geen ander dat het verschrikkelijk is als je een desperate tweet plaatst en niemand erop reageert. Dat kan natuurlijk juist averechts werken: je wordt dan bevestigd in je eenzaamheid of je negatieve gedachten. Hulpinstellingen springen daarop in door actief op zoek te gaan naar dit soort uitspraken en mensen te wijzen op de hulp die ze kunnen krijgen, of simpelweg op anonieme wijze een persoonlijk gesprek aan te gaan.
Psychiater Jan Mokkenstorm van zelfmoordpreventie-hulplijn 113Online heeft aan het Parool al eens onderschreven dat dat wel degelijk helpt. “Ik denk dat ze zeker effect hebben. Natuurlijk zal niet iedereen ermee geholpen zijn, maar bij zelfmoordpreventie is er geen allesomvattende oplossing. Het is een complex probleem, dat met een veelheid aan maatregelen moet worden bestreden.”
Tegelijkertijd blijft het moeilijk om in te schatten of iemand iets serieus bedoelt of niet. “Als ik nog één aflevering van Goede Tijden, Slechte Tijden zie waarin mensen geen 1,5 meter afstand houden, dan pleeg ik zelfmoord.” Het zijn harde ‘grappen’, maar juist omdat social media zo anoniem zijn, zijn ook die makkelijker gemaakt. Dan kan er uiteindelijk beter iemand voor de zekerheid checken of die persoon het wel als grap bedoelt, dan dat er niets wordt gezegd. Je kunt daarbij ook afgaan op emoji: een gebroken hart of een blauw hart schijnt vaak te betekenen dat iemand niet oké is.
Uiteindelijk blijft zelfmoordpreventie en hulpverlening een moeilijk vak en dat is op social media niet anders. Enerzijds bieden Instagram, TikTok en Twitter laagdrempelige mogelijkheden om anoniem je hart te luchten en dus ook anoniem hulpverlening te ontvangen, anderzijds kan het juist triggerend werken omdat je je laat inspireren door de verkeerde mensen of dat je te veel leest in het feit dat niemand op je berichtje reageert. Als zo’n standaard waarschuwing in Instagram of een hulpverlenende organisatie die je benadert echter ook maar één iemand helpt, dan is daar al veel mee gewonnen. Goed nieuws dus, dat TikTok hier ook mee bezig is.
Worstel je zelf met zelfmoordgedachten of ken je iemand en maak je je zorgen? Neem contact op met 113.nl.
