Het was tijdens de gemeenteraadsverkiezigen 2014 een enorme trend: de stemfie. Zoals je vast nog wel weet is de stemfie een selfie die in het stemhokje is gemaakt. Half Nederland leek massaal in de weer te zijn met stemfies. Tenminste, als je de nieuwsberichten van vorig jaar moest geloven.
Annemarie Sint Jago ging op onderzoek uit en schreef een paper over het onderwerp. Wie plaatsen een selfie en wat is op een selfie te zien?
Het stemgeheim is een van de pilaren van de democratie. Het stemhokje is er dan ook voor gemaakt is om jou af te schermen van nieuwsgierige ogen. Daar kan jij het rondje inkleuren van de persoon op wie jij vertrouwt. Niemand komt er achter op wie je hebt gestemd. Je kunt er over liegen, je kunt de waarheid vertellen, je kunt niemand aankruisen en dat stembiljet blanco in de stembus gooien. En vooral, want daar gaat het om: niemand kan daardoor jou dwingen om een bepaald vakje rood in te kleuren.
Het leek ergens dan ook tegenstrijdig dat het bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 opeens toegestaan was om een foto van jezelf in het stemhokje te nemen, al dan niet met een rood ingekleurd hokje. Discussies barstten los. De één vond niets mis met de stemfie en had al voor de spiegel staan oefenen, anderen vonden dat het stemgeheim hiermee geschaad werd en dat er nu mogelijk druk op mensen uitgeoefend kon worden. De rechter oordeelde in ieder geval dat er geen recht was waaruit blijkt dat de stemfie niet toegestaan zou zijn.
Als student Nieuwe Media & Digitale Cultuur was dit het perfecte onderwerp voor een klein onderzoekje. Enerzijds hebben we drie muren die om jou heen staan en een grens om je heen trekken. Daar houdt jouw wereld op dat moment op. Jij bent daar even alleen met het stembiljet en je rode potlood. Aan jou de keus, niemand anders. Anderzijds heb je daar je mobieltje. Een machine waarmee je jezelf op elk moment naar elk plekje op de wereld kan brengen.
Ik vroeg me dan ook het volgende af: hoe gaan mensen om met enerzijds die fysieke beperking van het stemhokje, en anderzijds de mogelijkheid om die beperking te overstijgen? Het stemhokje onzichtbaar te maken. Of anders gezegd: hoe gaan mensen om met dat spanningsveld tussen enerzijds een stukje privé, en anderzijds de wens om hun privéleven publiek te maken door het op internet te gooien? Alsof je je in een glazen slaapkamer bevindt.
Ik was benieuwd wat precies datgene is wat mensen delen in een stemfie-tweet. Laten ze allemaal hun stem zien? Of is het gewoon een ordinaire selfie, maar dan in een stemhokje, terwijl je dat hele stemhokje niet kan zien?
Om hier meer over te weten te krijgen, besloot ik alleen de tweets te analyseren met de hastag #stemfie, aangezien het om een verkennend onderzoekje ging (en niet een alomvattend onderzoek). Buzzcapture leverde de data, een set van ruim 4100 tweets, maar wat bleek? Het grootste gedeelte hiervan waren helemaal geen tweets met een stemfie erin! De meeste tweets waren linkjes naar nieuwsartikelen, oproepjes om een stemfie te maken, reacties op stemfies van anderen of zelfs reclame. Uiteindelijk waren er een kleine 650 stemfie-tweets die een daadwerkelijke stemfie bevatten: een foto van iemand zelf in het stemhokje, van een ingevuld stembiljet, of allebei.
Ik heb zowel de tweets geanalyseerd met een daadwerkelijke stemfie er in, als de tweets die de hastag #stemfie bevatten, maar geen daadwerkelijke stemfie bevatten. Wat bleek? Slechts een klein deel (19% van de #stemfie-twitteraars) liet werkelijk zien op wie ze hadden gestemd. Sterker nog, het ging er bijna iedereen om om maar te laten weten dat ze hadden gestemd of gingen stemmen. Je zou bij een stemfie verwachten dat het om het individu gaat (‘Kijk! Dit ben ik en dit doe ik!’), maar daar ging het hier helemaal niet om. De twitteraars wilden vooral laten weten dat zij onderdeel zijn van een groter geheel (‘Kijk! Ik ga ook stemmen en ik maak wel/geen stemfie-foto!). Er werd dus helemaal niet zulke persoonlijke informatie gedeeld met de hele wereld.
Sterker nog een groot deel liet in hun tweet weten dat ze geen stemfie wilden maken. Sommige vonden dat belachelijk. Maar ook zij wilden wel nog even laten weten dat ze wel hadden gestemd.
Een paar mensen becommentarieerden de hele stemfie-trend met de hasthtag stemvee. Misschien niet zo heel aardig, maar wel scherp gezien. Want de stemfie leek inderdaad te gaan om het individuele gedrag als onderdeel van het gedrag van de groep.
Wil je het hele onderzoek lezen?
Deze blogpost is geschreven door Jaap van Zessen, Social Media Analist bij Buzzcapture!
