Krijgen we een Google variant met het predikaat made in Holland? Wellicht, want filosofen van de Universiteit Utrecht hebben samen met een Duitse software-ontwikkelaar een innovatieve zoekmachine ontwikkeld om teksten in de geesteswetenschappen te bestuderen.
De zoekmethode is gebaseerd op de werking van de menselijke hersenen en levert meer en betere resultaten dan het zoeken op exacte treffers. De zoekmachine is ook interessant voor bibliotheken en voor zoekopdrachten op het internet.
De zoekmachine (ANNH, Associative neural networks for the humanities) is gebaseerd op neurale netwerken die ook de basis vormen van de hersenen. In de hersenen zijn zenuwcellen (neuronen) met elkaar verbonden via synapsen. Op dezelfde manier zijn de onderdelen van een tekst met elkaar verbonden via de woorden in die teksten. Deze associaties zorgen voor inhoudelijk relevante resultaten.
Een belangrijk verschil met al bestaande systemen om grote hoeveelheden tekst te analyseren is dat het nieuwe systeem geen informatie vooraf nodig heeft over de te doorzoeken teksten. Het zoeksysteem bepaalt de informatiewaarde van elk woord door te kijken hoe vaak het woord voorkomt in de doorzochte teksten en met welke andere woorden het samen wordt gebruikt.
Op basis daarvan maakt het systeem zelf associaties, afhankelijk van de teksten. Een zoekopdracht kan resultaten (associaties) opleveren waarin de oorspronkelijke zoekterm helemaal niet voorkomt. Ook kan een zoekopdracht binnen één werk van een auteur heel andere resultaten opleveren dan diezelfde zoekopdracht binnen zijn gehele oeuvre.
Een ander wetenschappelijk instituut, ’t NWO, bedacht een zoektechniek voor afbeeldingen en films. Het NWO richtte zich samen met onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam (UvA) op beeld. Hun systeem maakt gebruik van geavanceerde beeldherkenning en maakt het intikken van zoektermen zelfs overbodig. De techniek won dit jaar maar liefst drie internationale prijzen voor het beste automatische zoeksysteem.
Beide technieken zitten nog in de wetenschappelijke hoek, maar de onderzoekers zijn in gesprek met commerciële partijen om het naamloze programma voor iedereen beschikbaar te maken.
...