Online10.07.2021

​Waarom extremisme feitelijk geen echte misdaad is


De media berichten met enige regelmaat over betrokkenen bij complotdenken, extreem conservatisme, extremisme of extreem geweld. Extremisme vormt daarbij een van de meest tot de verbeelding sprekende bedreigingen van onze democratische rechtsorde. Allemaal vallen ze onder de noemer van anti-maatschappelijke of anti-sociale overtuigingen. Wanneer je echter de achtergrond van dergelijke lieden tot je neemt, ontstaat er vaak een totaal ander beeld. Veelal betreft het personen die behoorlijk labiel in het leven staan. Zonder uitzondering zijn ze vooral bang voor maatschappelijke en persoonlijke veranderingen. Ook sluiten ze zichzelf af van elke objectieve input van buitenaf. Een en ander wordt pijnlijk duidelijk als je de uiterst triviale argumenten van sommige 5G-tegenstanders (en daarvoor 4G-tegenstanders) aanhoort. Uit al hun poriën spreekt de angst voor verandering en de onzekerheid die bezit van ze heeft genomen.

Gedurende de coronapandemie is duidelijk gebleken dat maatschappelijke veranderingen en onzekerheden een prima voedingsbodem vormen voor complotdenkers. Hoewel complotdenkers mogelijk een eerste stap hebben gezet richting extreem conservatisme en extremisme valt op voorhand nooit te zeggen of ze daar ook daadwerkelijk aangelanden. Geruststellend genoeg wordt de meerderheid van complotdenkers meer aangetrokken door een bepaald groepsgevoel dan door de intrinsieke complottheorieën op zichzelf. De gevaarlijke minderheid van intrinsieke complotdenkers schaar ik daarentegen wel in het rijtje van extreem conservatisme, extremisme of extreem geweld.

Mate van extremisme vaak te herleiden aan de mate van psychische nood

Hetgeen ik inzichtelijk probeer te maken aan de hand van dit artikel is dat de mate van extremisme vaak valt te herleiden aan de mate van aanvankelijke psychische nood van dergelijke individuen. Een vorm van vluchtgedrag in anti-maatschappelijke of anti-sociale overtuigingen als gevolg van innerlijke labiliteit en overweldigende onzekerheden. Je mag je daarom serieus afvragen of het hier dan nog wel draait om extremistische overtuigingen of misschien juist wel om ernstige ziektebeelden?

Hoe extremistische individuen doorgaans hun eigen lot bezegelen

De trieste afloop van de zoektocht naar Jürgen Conings laat zien dat de oud-militair hoofdzakelijk enorm worstelde met zichzelf. Uit de psychologie is bekend dat interne worstelingen niet zelden reflecteren op het beeld dat iemand ontwikkelt van de wereld om zich heen. Het is daarom niet ondenkbaar dat een vorm van paranoïde gedrag Jürgen Conings zijn maatschappelijk leven langzaam maar zeker in zijn greep heeft gekregen. Dergelijke paranoia werkt vaak zelfversterkend via de weg van maatschappelijk disfunctioneren en de ontwikkeling daarop van steeds heftigere vijandsbeelden. In dit geval heeft zijn vermeende paranoia, of achtervolgingswaanzin, uiteindelijk geleid tot echte achtervolgingswaanzin met zijn trieste zelfdoding tot gevolg. Indien langdurig onbehandeld leiden serieuze anti-sociale overtuigingen vaak tot een zgn. ‘self fulfilling prophecy’. Het is een vicieuze cirkel waarin iemand keer op keer zijn of haar eigen denkbeelden en gedrag bevestigd ziet.

Elk beperkt intelligent systeem tendeert naar versterking van bestaande vooroordelen

Zonder objectieve input van buitenaf tendeert elk intelligent systeem dat zijn eigen feedback verwerkt naar een versterking van bestaande meningen en vooroordelen. Het principe daarvan beschreef ik eerder uitvoerig binnen dit artikel. Dit gebeurt zowel bij de heel beperkt intelligente systemen die zijn gebaseerd op kunstmatige intelligentie als bij mensen die zichzelf zodanig hebben gebarricadeerd van elke objectieve input van buitenaf dat je hun intelligente input feitelijk als ‘heel beperkt’ kan beschouwen.

In dat opzicht is de extreme filterbubbel die sociale media ons biedt geen nieuwe uitvinding. De zgn. extreme analoge filterbubbel als mogelijkheid van zelfbescherming bestaat al sinds de dageraad van de mensheid en zo lang als individuen worstelen met innerlijke labiliteit en onzekerheden. Puur vanuit evolutionair oogpunt wordt het tonen van emotionele zwakheid het liefst vermeden. De zgn. extreme analoge filterbubbel als modus van zelfbescherming speelt hierop in.

Ontwikkeling van anti-maatschappelijke of anti-sociale overtuigingen

Het mag dan ook geen verbazing wekken dat de meerderheid van de lieden die een hang ontwikkelt naar extremisme of extreem geweld aanvankelijk vooral enorm worstelt met zichzelf. Als gevolg hiervan creëren ze vaak hun eigen extreme filterbubbel als een modus van zelfbescherming. Onder invloed van zo’n extreme filterbubbel tendeert hun aanvankelijke persoonlijke worsteling niet zelden naar een toenemend vijandige houding richting de maatschappij en de buitenwereld. In psychologische zin is het nu eenmaal de weg van de minste weerstand om de oorzaak van jouw problemen buiten jezelf te zoeken.

Bovenstaand model gaat grotendeels op voor intrinsieke complotdenkers, extremisten maar ook voor de daders van extreem geweld. Bij deze laatsten valt bijvoorbeeld te denken aan de daders van straatgeweld, huiselijk geweld of uitgaansgeweld. Zij zijn diegenen die op hun innerlijke worsteling nog geen duidelijk label hebben geplakt dat overeenkomt met een aanwijsbare innerlijke overtuiging. Hun innerlijke overtuigingen lijken te zijn gebaseerd op vooralsnog onbewuste motivatoren. Maar het zijn zonder uitzondering allemaal lieden die een grote boosheid koesteren jegens de maatschappij en de wereld om hen heen. De door ieder voor zichzelf gecreëerde extreme filterbubbel voedt en versterkt bestaande meningen, vooroordelen en anti-sociaal gedrag.

Een uitgestoken hand van een professional kan preventief werken

Ondanks de ernst van hun (potentiële) misdaden is het niet realistisch om dergelijke denkbeelden als serieuze overtuigingen te zien. Eerder zijn ze het gevolg van labiele persoonlijkheden met overweldigende innerlijke onzekerheden in combinatie met door hen zelf gecreëerde extreme filterbubbels. Potentieel alleen oplosbaar doormiddel van intensieve behandeling en langdurige therapie. Een groot nadeel is natuurlijk dat het vaak inherent is aan het ziektebeeld dat diegenen in kwestie zichzelf juist zien als individuen met een sterke overtuiging en een grote wilskracht. Onder invloed van ‘hun strijd’ lijkt hun persoonlijke worsteling vaak naar de achtergrond te verdwijnen. Dat is precies waarom extremisme voor de persoon in kwestie vaak lijkt te lonen. Hoe hen te behandelen is daarom de ultieme uitdaging.

Vast staat in ieder geval dat het kan lonen om diegenen met extremistische denkbeelden alsmede de daders van extreem geweld door professionals te laten benaderen om vervolgens vooral met hen in gesprek te blijven. Anders rest ons uiteindelijk weinig anders dan de ongelukkige slachtoffers te gedenken en de onfortuinlijke daders juridisch langdurig te veroordelen.

[Fotocredits – Leo Lintang © Adobe Stock]

Art Huiskes
Art Huiskes

Art ziet zichzelf als onderzoeksjournalist en doorgrondt het liefst thema's die anderen volgens hem laten liggen. Verklarende en verdiepende artikelen vormen zijn stijl. Hij schuwt ingewikkelde materie daarbij niet.

...

Verder lezen over Cybercrime

Dit zijn de huidige trends binnen cybersecurity en hoe je jezelf beschermt

Het jaar is bijna voorbij en daarom kijken we naar de trends die we momenteel zien op het gebied van cybersecurity. Waar moet je nou echt voor oppassen dit jaar?

Cybercrime11.11.2024

Dit zijn de huidige trends binnen cybersecurity en hoe je jezelf beschermt

25% van de Nederlandse bedrijven is niet goed voorbereid op cyberdreiging

Helemaal in de gezondheidszorg blijken grote zorgen te zijn: daar zou 40 procent onvoldoende zijn voorbereid.

Cybercrime29.10.2024

25% van de Nederlandse bedrijven is niet goed voorbereid op cyberdreiging

Unlock Digitale Weerbaarheid: leer online gevaren te herkennen

Jim Stolze is een campagne gestart om de digitale weerbaarheid van Nederlanders te vergroten. Samen met KPN, ING en Microsoft is het platform 'Unlock Digitale Weerbaarheid' opgezet, met gratis lessen die online en bij jou in de buurt gevolgd kunnen worden.

Cybercrime08.10.2024

Unlock Digitale Weerbaarheid: leer online gevaren te herkennen

Nee, LEGO raadt je niet aan de LEGO Coin te kopen

In ieder geval doet LEGO geen uitspraken over hoe dit is gebeurd. Het zegt alleen: “Op 5 oktober 2024 verscheen er kort een ongeautoriseerde banner op LEGO.com.'

Cybercrime07.10.2024

Nee, LEGO raadt je niet aan de LEGO Coin te kopen

Waarom bugs vinden in Chrome ineens een stuk interessanter is

De Chrome-browser bestaat al 16 jaar en in die tijd is er veel veranderd, zonder dat het te ingewikkeld is geworden. Aan de voorkant dan.

Cybercrime29.08.2024

Waarom bugs vinden in Chrome ineens een stuk interessanter is

Pas op voor deze oplichting op Booking.com

Booking.com zelf communiceert er niet over op zijn site en dat is spijtig: er is namelijk sprake van phishing die vanuit zijn eigen platform plaatsvindt.

Cybercrime09.08.2024

Pas op voor deze oplichting op Booking.com

E-mailadressen van 15 miljoen Trello-leden op straat door hack

Atlassian is in verlegenheid gebracht. Het moederbedrijf van Trello ziet 15 miljoen emailadressen lekken.

Cybercrime29.07.2024

E-mailadressen van 15 miljoen Trello-leden op straat door hack

Microsoft komt met een tool om computers te redden na IT-storing

Microsoft heeft voor IT-admins een tool beschikbaar gemaakt om sneller weer up and running te zijn na de grote storing afgelopen vrijdag.

Cybercrime22.07.2024

Microsoft komt met een tool om computers te redden na IT-storing