In mijn essay Inzichten in het hoe en waarom van ons succesvol bewustzijn heb ik een hypothese betrokken met betrekking tot de aard van ons bewustzijn. Ik hypothetiseer daarin dat ons bewustzijn een interne brein-terugkoppeling of brein-manifestatie betreft die door ons onderbewustzijn wordt benut om onze gedachten en ons handelen te evalueren langs de relevante lijnen van aanwezige oorzaak- en gevolgrelaties in de fysieke wereld om ons heen. Ik breid dit bij deze uit door te stellen dat ons bewustzijn daarbij in wezen fungeert als een samengesteld zintuiglijk instrument.
Binnen dit essay hypothetiseer ik dat:
Laten we het eerst eens hebben over onze primaire zintuigen. Er vallen in principe acht primaire zintuigen te onderscheiden. Wat al deze zintuigen met elkaar gemeen hebben is dat ze concrete fysieke stimuli binnen of buiten ons lichaam registreren.
De primaire zintuigen hebben tevens met elkaar gemeen dat ze stuk voor stuk tot bewuste ervaringen binnen ons bewustzijn kunnen leiden. Hiermee bedoel ik dat wij ons bewust kunnen worden van de fysieke waarnemingen die onze primaire zintuigen registreren. Ik neem daarbij aan dat waarnemingen van onze primaire zintuigen ons bewustzijn pas bereiken na verwerking binnen het onderbewustzijn. Er zal in dat opzicht dus sprake zijn van hetzij ‘verwerkte’ hetzij ‘parallelle’ primaire zintuiglijke waarnemingen. Ik neem daarbij tevens aan dat waarnemingen ons bewustzijn pas bereiken nadat deze vooraf tot primair handelen door ons onderbewustzijn hebben geleid. Ik heb namelijk al eerder betoogd dat het uiterst aannemelijk is dat ons bewustzijn een verhaal en een legitimatie achteraf betreft. Niettemin is er binnen onze menselijke mindset sprake van een simultane ervaring.
Er bestaat brede overeenstemming over het feit dat onze primaire zintuigen of primaire waarnemingen tot bewuste ervaringen binnen ons bewustzijn kunnen leiden. Daarnaast vallen er binnen ons bewustzijn ook duidelijke psychologische ervaringen te onderscheiden. Zulke ervaringen wil ik bij deze benoemen als zgn. secundaire zintuiglijke ervaringen. Dergelijke ervaringen zijn weliswaar niet het direkte gevolg van fysieke stimuli of fysieke waarnemingen, maar hun beleving binnen ons bewustzijn doet niettemin weinig onder voor dat van onze primaire zintuigen. Overigens zijn deze secundaire zintuiglijke ervaringen binnen ons bewustzijn minder eenduidig van elkaar te onderscheiden dan de afzonderlijke primaire zintuiglijke ervaringen. Ik neem aan dat de bron van dergelijke secundaire zintuigen en zintuiglijke perceptie ontspringt aan ons onderbewustzijn. Deze secundaire zintuigen betreffen ons:
Algemeen wordt aangenomen dat met name ons denkvermogen enorm wordt versterkt door ons taalvermogen. Taligheid maakt het waarschijnlijk vele malen efficiënter om volgtijdelijk en in abstracties te kunnen denken. Het is boven elke twijfel verheven dat de evolutionaire verwerving van taalvermogen ons bewustzijn enorm moet hebben versterkt. Deze versterking van ons abstracte denkvermogen is mogelijk zelfs datgene dat er toe heeft geleid dat het menselijke bewustzijn duidelijk te onderscheiden valt van het dierlijke bewustzijn.
Na deze inleidende beschouwingen op ons bewustzijn en de bespreking van onze zintuigen is het nu tijd om mijn bewustzijnstheorie verder uit te werken. Voor de duidelijkheid herbenoem ik zintuiglijke waarnemingen tot zintuiglijke ervaringen vanaf het moment dat ze binnen ons bewustzijn opduiken. De visuele uiteenzetting van mijn bewustzijnstheorie wordt direkt hieronder voorafgaand aan de uitgebreide schriftelijke uiteenzetting weergegeven.
Ons bewustzijn biedt dus ruimte aan zeker 8 primaire zintuiglijke ervaringen en 4 secundaire zintuiglijke ervaringen. Deze zintuiglijke ervaringen komen elkaar tegen en interacteren met elkaar op het platform dat ons bewustzijn inhoudt. Het is goed voorstelbaar dat deze 11 zintuiglijke ervaringen in combinatie met elkaar gedetailleerde informatie kunnen verschaffen over aanwezige oorzaak- en gevolgrelaties in de fysieke wereld om ons heen. Het is overigens mogelijk dat deze 11 zintuiglijke ervaringen op neurologisch niveau verder worden uitgesplitst en zodoende tot een veelvoud aan zintuiglijke ervaringen binnen ons bewustzijn leiden. Sommige wetenschappers gaan er vanuit dat er tot wel 27 soorten basisemoties bestaan. Het blijft echter onduidelijk of dat deze ook als afzonderlijke zintuiglijke ervaringen kunnen worden beschouwd. Op grond van de complexiteit van onze hersenen is het echter niet ondenkbaar dat er rekening moet worden gehouden met een neurologisch veelvoud aan zintuiglijke ervaringen. Derhalve houd ik binnen mijn bewustzijns-narratief rekening met het bestaan van een veelvoud aan te onderscheiden zintuiglijke ervaringen binnen het bewustzijn.
Het is tamelijk eenvoudig voor te stellen dat de interacties van onze verschillende zintuiglijke ervaringen enerzijds tot vastliggende onderlinge verhoudingen en anderzijds tot nadere onderlinge afstemming van zintuiglijke ervaringen leiden. Dit is uiteraard per afzonderlijk moment en afzonderlijke situatie verschillend. Onze zintuiglijke ervaringen verhouden zich dus situationeel ten opzichte van elkaar. Primaire zintuiglijke ervaringen zijn hierbij waarschijnlijk nauwelijks beïnvloedbaar in tegenstelling tot onze psychologische secundaire zintuiglijke ervaringen. Onze secundaire psychologische ervaringen zijn om voor de hand liggende redenen waarschijnlijk kneedbaarder dan onze primaire fysieke ervaringen. Met name omdat onze secundaire psychologische ervaringen in beginsel worden beïnvloed door onze primaire zintuiglijke ervaringen. Onze verschillende zintuiglijke ervaringen zullen zich dus uiteindelijk op ieder moment in de tijd op een situationeel relatieve manier ten opzichte van elkaar binnen ons bewustzijn verhouden.
De situationeel relatieve verhoudingen van onze zintuiglijke ervaringen ten opzichte van elkaar vormen het direkte gevolg van gebeurtenissen in de fysieke wereld om ons heen. De onderlinge afstemming en finaal resulterende verhoudingen van onze verschillende zintuiglijke ervaringen kunnen derhalve worden beschouwd als situationeel gecodeerde manifestaties van aanwezige oorzaak- en gevolgrelaties in de fysieke wereld om ons heen. Overigens met dien verstande dat ook onze psychologische secundaire zintuiglijke ervaringen expliciet kunnen worden beschouwd als gevolgrelaties van de fysieke wereld om ons heen. Onze secundaire zintuiglijke ervaringen betreffen namelijk het indirecte gevolg van voorheen bestaande fysieke werelden om ons heen. Ze vormen in bepaald opzicht een afdruk van ons verleden en ons vroegere functioneren.
De situationeel gecodeerde manifestaties van aanwezige oorzaak- en gevolgrelaties kunnen tenslotte worden beschouwd als de situationele output naar ons onderbewustzijn. Enerzijds kunnen dergelijke gecodeerde manifestaties van oorzaak- en gevolgrelaties hun invloed uitoefenen op vormen van besluitvorming en handelen binnen ons onderbewustzijn. Anderzijds kunnen ze hun invloed uitoefenen op de secundaire zintuiglijke perceptie die aan ons onderbewustzijn ontspringt.
De situationele output vanuit ons bewustzijn naar ons onderbewustzijn werkt op deze manier als een veelvoudige feedback-loop. Enerzijds werkzaam op de verschillende specifieke onbewuste processen die onze besluitvorming en ons handelen bepalen en anderzijds werkzaam op de verschillende specifieke secundaire zintuigen die onze secundaire zintuiglijke perceptie vertegenwoordigen. Dit kan enerzijds resulteren in de aanpassing van onze besluitvorming en ons handelen en anderzijds in de aanpassing van onze secundaire zintuiglijke perceptie. Het is dus aannemelijk dat de feedback-loop vanuit ons bewustzijn naar ons onderbewustzijn tot veelvoudige stromen leidt. Enerzijds stromen die onze specifieke onbewuste processen beïnvloeden en anderzijds stromen die onze specifieke secundaire zintuigen beïnvloeden.
Indien je het onderbewustzijn beschouwt als het deel van ons brein waar onze aansturingssoftware of operatingsoftware aan ontspringt, dan zal een deel van deze veelvoudige feedback-loop vanuit ons bewustzijn gestalte geven aan de beïnvloeding en de verbetering van ons gedrag en ons handelen. Een ander deel van deze veelvoudige feedback-loop zal gestalte geven aan de beïnvloeding van onze secundaire zintuiglijke perceptie, welke eveneens aan ons onderbewustzijn ontspringt.
Bepaalde gevolgen en consequenties van de veelvoudige feedback-loop vanuit ons bewustzijn naar ons onderbewustzijn kunnen tenslotte als onderdeel van een tegengestelde veelvoudige feedback-loop vanuit ons onderbewustzijn naar ons bewustzijn worden teruggekoppeld. Op een dergelijke manier kunnen specifieke onbewuste processen alsmede specifieke secundaire zintuigen die niet rechtstreeks met elkaar zijn verbonden binnen het onderbewustzijn door middel van het platform van het bewustzijn toch onderling betekenisvolle gegevens uitwisselen die rechtstreeks verband houden met oorzaak- en gevolgrelaties in de fysieke wereld om ons heen.
Ons onderbewustzijn wordt op deze wijze als het ware doorverbonden door middel van of over het platform van ons bewustzijn. Dit gebeurt bovendien slechts op grond van betekenisvolle fysieke manifestaties uit de wereld om ons heen. Een dergelijke functie van ons bewustzijn waarborgt het feit dat slechts de gevolgen en consequenties van in beginsel betekenisvolle oorzaak- en gevolgrelaties met ons onderbewustzijn worden gecommuniceerd. Ons bewustzijn als poortwachter voorkomt op deze manier dat ons onderbewustzijn wordt overspoeld met niet-relevante of niet-betekenisvolle informatie.
Een dergelijke visie op de globale functie van ons bewustzijn is reeds eerder door breinwetenschappers geopperd. Een concrete theorie achter de uitwisseling van betekenisvolle gegevens echter niet. Mijn bewustzijnstheorie ontleent daarom bestaansrecht aan de door mij omschreven situationeel gecodeerde manifestaties van oorzaak- en gevolgrelaties. Hoewel bovenstaande visie op de globale functie van het bewustzijn dus niet in al zijn facetten nieuw is, wordt deze weliswaar onafhankelijk bevestigd middels mijn ‘Theorie van situationeel gecodeerde manifestaties van oorzaak- en gevolgrelaties’. Deze bewustzijnstheorie geeft op deze manier een concrete invulling aan de vrijwel onbegrensde plasticiteit en het lerend vermogen van ons bijzondere brein.
Zelfbewustzijn kan worden omschreven als een actieve persoonlijke gewaarwording van ons eigen bewustzijn. De perceptie van ons zelfbewustzijn verandert ons hele leven door van baby tot senior. Dit is het ultieme gevolg van de continue gegevensverzameling door ons samengesteld zintuiglijk instrument bewustzijn. Dit zorgt op termijn voor een rijping van met name onze secundaire zintuigen c.q. onze secundaire zintuiglijke perceptie. Niettemin blijft de functie van ons bewustzijn ons te voorzien van situationeel gecodeerde manifestaties van oorzaak- en gevolgrelaties in de fysieke wereld om ons heen onveranderd overeind. Datgene dat wij herkennen als zelfbewustzijn is waarschijnlijk te beschouwen als het steeds geavanceerdere product van dit voortdurende iteratieve proces. Zelfbewustzijn vormt niettemin geenszins een keiharde voorwaarde voor mijn ‘Theorie van situationeel gecodeerde manifestaties van oorzaak- en gevolgrelaties’, maar is meer het potentiële gevolg ervan. Hiermee wil ik in principe zeggen dat ik denk dat deze theorie zowel voor het dierlijke als voor het menselijke bewustzijn voldoende bewijskracht inhoudt.
[Fotocredits © m.mphoto & Ulia Koltyrina – Adobe Stock]
Art ziet zichzelf als onderzoeksjournalist en doorgrondt het liefst thema's die anderen volgens hem laten liggen. Verklarende en verdiepende artikelen vormen zijn stijl. Hij schuwt ingewikkelde materie daarbij niet.