De informatiearchitect van de toekomst ontwerpt geluk

We leven in een tijd waarin informatie een steeds grotere rol speelt in alle facetten van onze samenleving, ons werk en zelfs ons persoonlijk leven. We hebben zoveel informatie tot onze beschikking dat het ondoenlijk is voor individuen om het allemaal te duiden, te analyseren en inzichtelijk te krijgen. In plaats van dat de informatie ons verlicht en helpt bij de oplossing van de grote wereldproblemen, zorgt zij er nu vaak voor dat wij ons terugtrekken op onze specialistische eilandjes, langs elkaar heen werken en elkaar tegenspreken. Want wie weet nog wat het allemaal betekent? Wie weet nog wie er de waarheid spreekt? Hoe onderscheid je de authentieke verhalen van geldbeluste marketingpraatjes? Alles wordt met elkaar verbonden, van smartphones tot auto’s, van koelkasten tot kleding, van huizen tot industriële machines, maar de mens raakt steeds verder in een isolement. We trekken ons terug, informatiemoe en duidingziek.

Wie gaat ons redden van de verdrinkingsdood nu de informatie ons tot de lippen staat? Is de informatiearchitect de superheld van de toekomst? De ontwerper van ons geluk, de bouwer van bruggen, de verbinder van de mensheid? Het is een mogelijk toekomstbeeld. Dat moet natuurlijk wel even gecontroleerd worden op juistheid bij een informatiearchitect. In gesprek met Mark Geljon, managing partner bij GriDD, en volgens zijn eigen bio ‘gedreven door de wil om mensen effectiever om te laten gaan met informatie’.

Wat is een informatiearchitect? En waarom horen we er steeds vaker over?

“Een informatiearchitect dient ervoor te zorgen dat de beschikbare informatie op een effectieve manier wordt geserveerd, zodat mensen direct het wat, wanneer, hoe en waarom van die informatie inzichtelijk hebben. Wij moeten de verbindende factor zijn tussen de wereld van informatie in de contentsystemen, de wereld van de technologie en de mensen die hier hun weg in proberen te vinden en hun leven ermee vorm geven. Er moet een vertaalslag worden gemaakt tussen de exponentieel groeiende berg aan informatie en de mensen die met deze informatie hun werk moeten doen. Wat een woningarchitect voor je woning doet -zorgen dat het een prettige en leefbare plek is die past bij jouw wensen- dat moet een informatiearchitect met informatieomgevingen doen.

Dat klinkt misschien heel breed en dat is het ook. Overal waar meerdere informatiestromen bij elkaar komen is het nuttig om die informatie te ordenen, te verbinden en op een begrijpelijke manier te presenteren. De informatiearchitect wordt steeds belangrijker in deze tijd. Allereerst omdat er steeds meer informatie bijkomt. Er is een ware wapenwedloop van informatiedichtheid gaande en je ziet dat we die informatie in allerlei vormen gieten om haar begrijpelijk en overzichtelijk te presenteren. Daarnaast wordt de tijd die we (kunnen) nemen om informatie tot ons te nemen steeds beperkter. Effectiviteit in informatie wordt daarom steeds noodzakelijker.

De afgelopen jaren waren infographics bijzonder populair en nu hoor je steeds meer over storytelling. Storytelling is een bijzonder effectieve manier om mensen mee te nemen, bijvoorbeeld in de kern van jouw bedrijf. Een verhaal is per definitie iets persoonlijks. Je neemt de lezer mee in je reis en de lezer identificeert zich daarom eerder met wat je wil zeggen. Er zit een opbouw in een verhaal. Eerst een uitdaging, of een crisis en vervolgens de oplossing. Neem je de lezer aan de hand mee in je verhaal, dan is hij aan het eind als het goed is zelf ook verder gekomen. Dat concept werkt erg goed als je iets wil veranderen, in jezelf, in je bedrijf of zelfs in de samenleving.”

Over verandering gesproken: het thema van de komende wereldwijde IA dag is “Architecting Happiness”. Wat wordt daarmee bedoeld? En is dat niet wat hoogdravend?

“Architecting Happiness gaat over het ontwerpen van en voor geluk. Ik denk niet dat dat hoogdravend is. Sterker nog, het is de grondslag van mijn bedrijf. Het was mijn missie om een organisatie neer te zetten waar professionals zich in alle vrijheid kunnen ontplooien voor het vormgeven van een betere wereld. Daar ligt de volgende filosofie aan ten grondslag: willen we de complexe uitdagingen van deze tijd – zoals het samenwerken over organisatie- en landsgrenzen heen, het effectief omgaan met complexe informatie en het optimaal inzetten van digitale middelen – het hoofd kunnen bieden, dan zullen we in staat moeten zijn om ons te verbinden aan elkaar, onze kennis te delen en die gedeelde kennis in te zetten om de problemen op te lossen. En dat geldt niet alleen voor de grote wereldproblemen, maar eigenlijk voor alles.

Als je als ontwerper of als informatieprofessional wilt bijdragen aan het geluk of het welbevinden van anderen, dan zijn daar volgens mij bepaalde ‘gouden regels’ voor. Allereerst moet je zelf vertrouwen hebben in jouw visie over hoe het een betere wereld kan worden. Iedereen heeft een idee dat waard is om gerealiseerd te worden, de kunst is het om dit idee te herkennen en te voeden. Om je visie te realiseren is het zaak verschillende mensen bijeen te krijgen. Je schaart verschillende groepen professionals, met ieder hun eigen expertise, achter hetzelfde doel. Dan het ontwerp: betekenisvolle ideeën verdienen het om goed ontworpen te worden, met oog voor detail. Daar hoort bij dat je nadenkt over hoe je de klant of de eindgebruiker helpt een beter leven te hebben. De waarde van je ideeën toon je tenslotte aan door het gewoon te doen. De tijd en de ontwikkelingen gaan te snel om twee jaar op een idee te broeden tot je het geperfectioneerd hebt. Je maakt prototypen en je laat zien hoe het werkt. Je toont het idee. Als het goed is, komt alles dan vanzelf bij elkaar. Als je de keuze maakt om een wereldverbeterend idee te realiseren, dan vindt er een synergie plaats. Mensen willen zich aan je verbinden, dingen vallen op hun plek en dan gebeuren er mooie dingen. Dat is mijn ervaring.”

Is geluk niet iets subjectiefs? Of kun je het meten, denk je?

“Geluk is per definitie subjectief. Maar er wordt wel heel veel onderzoek naar gedaan. Er zijn bijvoorbeeld momenteel 9204 rapporten die een vorm van onderzoek naar geluk beschrijven in de World Database of Happiness. Je kunt het misschien moeilijk meten, maar je kunt wel factoren die erop van invloed zijn in kaart brengen. Geluk wordt min of meer gedefinieerd als de afwezigheid van depressie en frustratie en de aanwezigheid van plezier, vervulde basisbehoeften et cetera. Je kunt meten of iemand ziek is of niet, gefrustreerd is of niet. Of dat betekent of iemand gelukkig is zal natuurlijk mede afhankelijk zijn van de persoonlijkheid van diegene, maar je kunt een heel eind komen met het kwantificeren van geluk aan de hand van dergelijke indicatoren.”

Wat is het gevolg van deze visie voor je werkwijze? Voor hoe je dingen aanpakt?

“Dat is tweeledig. Aan de ene kant dien je heel goed in verbinding te staan met je eigen waarden. Niet elke opdrachtgever zit te wachten op een wereldverbeteraar, dus je zult je eigen kompas moeten volgen. Je zult iedere keer opnieuw moeten bepalen wat je binnen de grenzen van de opdracht bij kunt dragen aan een betere wereld en de uitvoering continu moeten toetsen aan de waarden waar jij voor staat. Als je bij een bureau werkt, dan is het belangrijk om je met elkaar aan een gedeelde visie te verbinden. Dat is de ‘zachte’ kant van het verhaal.

Aan de ‘hardere’ kant kunnen we drie belangrijke vaardigheden onderscheiden. Ontwerpers moeten zich competenties zoals storytelling eigen maken om hun ideeën op een overtuigende manier over de bühne te krijgen. Prototyping wordt steeds belangrijker. Het inzetten van je ambacht om aan anderen te laten zien: kijk, zo gaat het werken in de praktijk. Ook de interactie met andere mensen verdient aandacht. Hoe verbinden we de juiste mensen aan ons? Hoe activeren we ze voor onze doelen?”

De opkomst van de informatiearchitect is natuurlijk een reactie op ontwikkelingen in de samenleving. Kun je die ontwikkelingen aanwijzen?

“De essentie van deze tijd is volgens mij dat we in een overgangsfase zitten. We zijn ons aan het herstellen van een economische crisis, die als een tik op de vingers voelt. We weten dat er dingen anders moeten, maar de wereld is zo complex, dat we nog aan het zoeken zijn naar oplossingen. Eén van de grootste problemen hierbij is dat de informatiestromen niet eenduidig zijn. We raken er aan gewend dat er geen duidelijke waarheid meer is in de berichtgeving. Is de aarde nou aan het opwarmen door menselijk handelen of niet? Is elektrisch rijden nou goed voor het milieu, of vormen de accu’s juist een zwaardere belasting? Er dreigt een wereldwijde apathie, omdat we niet meer weten wat de juiste informatie is. Informatiearchitecten kunnen hierbij dienen als poortwachters, of richtingaanwijzers. Daarnaast gaat het niet alleen om het duiden, maar is het ook belangrijk dat informatiearchitecten informatie zo ontwerpen en weergeven dat het doel daadwerkelijk bereikt wordt. Zij kunnen duidelijkheid scheppen in een diffuse wereld, therapeut zijn voor een samenleving die gebukt gaat onder een informatie-overload. Dat geldt op een bescheiden schaal, bijvoorbeeld in hoe we informatie serveren in lokale projecten of in onze software interfaces, maar ook op mondiale schaal, bijvoorbeeld bij het aanpakken van de milieuproblematiek. De mensheid staat momenteel voor de grootste uitdagingen in haar geschiedenis en het is erop of eronder. Als het aan ons ligt, wordt het erop!”

[Afbeelding Flickr CC – Peter Asquith]