Constructieve creativiteit

Waarom noemen we iets een ontwrichtende innovatie? Waarom die focus op het negatieve van creativiteit en innovatie? Een pleidooi voor de kerncompetentie van de homo sapiens.

De digitale revolutie verandert op rigoureuze wijze de manier waarop wij zaken doen; niet alleen in de IT, maar in elke sector. Tot nu toe werd het ontwikkelen en leveren van diensten en producten gedomineerd door gevestigde bedrijven. Er is echter een aantal fundamentele beperkingen verdwenen. Door globalisatie is niet alleen de markt wereldwijd, maar ook het competitieveld. Productiemiddelen zijn voor nagenoeg iedereen bereikbaar. Allerlei platformen maken het mogelijk om vrijwel zonder kapitaal en middelen dingen te doen, zoals software ontwikkelen, verkopen en distribueren. En als je toch geld nodig hebt, kun je het laten financieren door crowdfunding-website
KickStarter.

Voorheen werd, zeker in bedrijven, van bovenaf bepaald wat er moest gebeuren en wanneer er iets aan de processen werd veranderd. Met de democratisering van de productiemiddelen en distributiekanalen kan iedereen zijn creativiteit kwijt. De digitale revolutie heeft een explosie aan creatieve ideeën en innovatieve producten en diensten opgeleverd. Neem
Uber, dit bedrijf creëert met (slechts) een informatiedienst een aanval op de gevestigde taxiwereld. Ondanks protest door de oude orde, is de opmars niet te stuiten. Booking.com en airBnB zijn informatieplatformen die op dezelfde manier werken. Hiermee worden star georganiseerde organisaties links en rechts ingehaald. En het einde is nog lang niet in zicht.

Homo sapiens

De mens is een bijzonder diersoort. In ons relatief korte bestaan op deze planeet hebben we ongelooflijk veel bereikt; en ja, ook vernield. Zo’n 30.000 jaar geleden stierf de laatste Neanderthaler. Deze mensensoort moet in het Midden-Oosten zo’n 50.000 jaar geleden ‘korte’ tijd hebben samengeleefd met de homo sapiens. De soort waar wij nazaten van zijn. De homo sapiens onderscheidde zich op een belangrijk punt van andere mensachtigen; hij was creatief. Al direct begon hij rotstekeningen te maken en zijn speer en pijlen te versieren. Die creativiteit heeft ons uiteindelijk gebracht naar dit digitale tijdperk. Creativiteit is een vorm van spelenderwijs leren.

Ik vraag me af hoe de eerste homo sapiens hebben gereageerd als ze een andere stam afwijkende rotstekeningen zagen maken. Niet goed, disruptieve rotstekenstijl. Uitgummen en het op onze manier doen. “Het is niet voor niets”, zei Braziliaans topondernemer Ricardo Semler eerder dit jaar in
Follow the Money, “dat de echte doorbraak van de elektrische auto kwam van nieuwkomer Tesla Motors. Alleen buitenstaanders als Tesla kunnen nog innoveren. [….] Echte vernieuwing is niet mogelijk als je binnen oude structuren blijft denken en handelen.”

Constructief

Neem de streaming-diensten, die ontstonden buiten de gevestigde platenmaatschappijen om. Of
Uber, die zijn diensten buiten de taxiwereld om in de markt zet. Waarom worden dit soort initiatieven negatief benaderd? Deze technologieën zijn niet destructief, maar constructief. Juist het vasthouden aan of het beschermen van oude structuren werkt op den duur ontwrichtend. Het kost op z’n minst een hele hoop geld. Denk aan de miljarden die landen hebben gestoken in het in stand houden van hun kolenmijnen.

Bij elke nieuwe innovatie zijn er mensen die wijzen op de negatieve kanten. Als de treinen door het landschap rijden, geven de koeien geen melk meer. Als de bussen mensen gaan vervoeren, worden alle koetsiers werkloos. Als Uber wordt toegestaan, dan hebben de taxichauffeurs geen werk meer. Als we muziek gaan streamen, houden artiesten op met muziek maken. Als robots grootschalig worden ingezet, dan verdwijnt de middenklasse. Minister Asscher praat over robots zelfs als ‘banen-verwoestende technologie’.

Badwater

Als een innovatie toegevoegde waarde heeft, dan vindt zij haar plek wel in onze maatschappij. Zo is het altijd gegaan. Aan elke innovatie zitten wel negatieve kanten. Maar is dat een reden om het kind met het badwater weg te gooien? De homo sapiens is creatief en flexibel genoeg om zich aan te passen aan een nieuwe situatie. Alleen moeten politici nog leren om de wet zo aan te passen dat innovatie en creativiteit ruim baan krijgen en de negatieve kanten van een technologie worden gemitigeerd.

Deze blogpost is geschreven door Leon van den Bogaert, Ctac.