Dreigementen van Rusland over nucleaire oorlogsvoering zorgen ervoor dat we vaker spreken over een kernbom. Volgens sommige mensen is het een hoax, is het alleen een loos dreigement, maar er zijn ook mensen die de dreiging zeer serieus opvatten. Hopelijk is de kans klein, maar mocht het gebeuren: wat gebeurt er precies als er een kernbom valt en kun je iets doen tegen de gevolgen ervan?
Hoewel we in de geschiedenis vooral vaak nucleaire problemen hebben ervaren door ongelukken met kernreactoren, is er ook een aantal keer een atoombom gevallen. In 1945 liet Amerika twee atoombommen vallen op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki. De musea in die plaatsen herinneren ons eraan dat dit nooit meer moet gebeuren, maar tegelijkertijd zijn er nog steeds veel landen die wel degelijk kernwapens in hun bezit hebben (waaronder… de Verenigde Staten).
De kans dat er ooit iets met een kernwapen gebeurt is dus wel degelijk aanwezig. Wat is de invloed van zo’n bom? In Nagasaki en Hiroshima vielen 120.000 dodelijke slachtoffers, maar had ook de straling nog heel lang zijn nawerking op het Japanse volk.
Eerst even de techniek in: hoe wordt een atoombom gemaakt? Je hebt er nucleaire energie voor nodig die je krijgt door kernsplijting of door een fusie. De kernen van de atoom moeten door een neutron in te zetten in tweeën worden gesneden bij een kernsplijting. Gaat het om een fusie, dan worden twee kleine atomen bij elkaar gedaan om één groot atoom te creëren. Het klinkt zo misschien simpel, maar het gaat gepaard met veel straling en energie. Bovendien is de ene kernbom de andere niet: de wijze die is gebruikt om hem te maken en de stoffen die zijn ingezet hebben invloed op de uitwerking van de bom. De Japanse bommen waren relatief klein: 15 en 21 kiloton. Inmiddels hebben we ook de B61 gezien van 340 kiloton en de Tsar Bomba van 50.000 kiloton.
De reden dat kernbommen zo gevreesd zijn, is niet alleen omdat ze voor gigantische explosies en dus veel directe doden zorgen. De schokgolf is net het ergste, het is daarnaast ook nog de hitte die ervan afkomt: een kernbom kan zo heet zijn als de zon. Gelukkig gaat veel van die hitte verloren in de lucht, maar alsnog blijft er veel over: als iets door de schokgolf nog staat wat brandbaar is, dan zal dit alsnog opbranden. En daarmee bedoelen we niet alleen bomen, maar ook mensen en dieren. Mocht de hitte je niet opbranden, dan kun je ernstige brandwonden krijgen of blind worden.
Het derde wat een kernbom zo gevaarlijk maakt, zeker vergeleken met andere bommen, dat is de straling. Toch is het niet altijd een sluipmoordenaar zoals we hebben gezien bij bijvoorbeeld Chernobyl. Na een explosie is er eerst veel gamma- en neutronstraling, die wel dodelijk zijn , maar eigenlijk weinig effect hebben. Dat komt omdat de mensen die zo dichtbij zijn dat de straling invloed zou hebben, al zijn omgekomen door de bovenstaande zaken: hitte of schokgolf. De straling die echter zo wordt gevreesd, dat is de residustraling. Dit is de straling die ervoor zorgt dat sommige delen van Chernobyl nog steeds niet begaanbaar zijn: vele jaren later blijft die straling nog ‘plakken’ aan objecten en in mensen. Die straling gaat ook binnenin mensen zitten en wordt nog generaties lang doorgegeven, wat tot uiting kan komen in bijvoorbeeld handicaps of misvormingen.
Tegelijkertijd is die straling ook waar veel misvattingen ontstaan. Veel mensen denken dat de straling direct fataal is: dat is niet zo. De hitte en de schokgolf zijn het ergste aan een atoombom. De radioactiviteit is een sluipmoordenaar, maar deze is met goede medische zorg wel te overleven. Het hangt uiteraard ook af van hoe dichtbij je bij de bom was. Wil je weten hoe ver de explosie of de straling kan reiken, dan kun je bijvoorbeeld kijken op de website Nukemap. Die vertelt je meer over specifiek de locatie en de mate van straling van bekende bommen. Je kunt hem op Amsterdam zetten, op Roosendaal, op New York. Het is confronterend om te zien.
De vraag is: kun je iets doen tegen een kernbom? Of tenminste: kun je iets doen tegen de gevolgen van een kernbom, nadat die heldere flits is geweest? Het hangt er uiteraard vanaf waar de bom precies valt, maar schuilen is altijd verstandig. Het beste schuil je in een kelder, terwijl boven de grond brokstukken van huizen rondvliegen. De schokgolf komt na de heldere flits (waar je vooral niet in moet kijken) vaak na een paar seconden of zelfs een minuut, dus blijf even schuilen. Wacht sowieso ruim een uur, zodat de ergste resultaten van de kernbom in hun hevigheid zijn afgenomen. Ook kun je het beste witte kleding dragen, wat niet zo absorberend is als donkere kleding.
Uiteraard zijn dit slechts heel kleine dingen die je kunt doen, maar alle kleine beetjes helpen. Ook zien we in sommige landen een run op jodiumtabletten gezien de recente ontwikkelingen. Die jodiumtabletten moet je op het juiste tijdstip nemen om je schildklier te verzadigen met ‘goed’ jodium. Zo zorg je dat het radioactief jodium dat vrijkomt bij een kernexplosie niet wordt opgenomen. Het werkt dus ongeveer zoals vitamine C: wat je er teveel van hebt, plas je uit. Dat radioactief jodium zou schildklierkanker razendsnel kunnen ontwikkelen, waardoor mensen die naast een kerncentrale wonen vaak jodiumtabletten in huis hebben, mocht er iets misgaan.
Een kernbom heeft nog heel lang invloed op een gemeenschap. Uiteindelijk is de ‘fallout’, de deeltjes die in de lucht zitten, nog lang enorm ver waar te nemen. Niet voor niets moesten in Nederland zelfs maatregelen worden getroffen ten tijde van Chernobyl. Worden er in één keer heel veel bommen gedropt, dan heeft dit bovendien invloed op de hele aarde. Als er 100 keer een bom zoals die van Hiroshima neergaat, dan zakt de temperatuur en valt er minder regen (9 procent maar liefst), wat funest is voor oogsten en kan leiden tot hongersnood. Enorm heftig, want dit kan zorgen voor 2 miljard doden door een nucleaire oorlog met 100 kernbommen.
Hoewel een kernbom dus vooral qua explosie en hitte erg dodelijk is, zijn mensen die eromheen wonen vaak nog jaren bezig met de nasleep. Als het bovendien echt losgaat, dan is de hele wereld hier de dupe van. Maar helaas: vooral de armen, die hierdoor nog minder makkelijk toegang hebben tot voedsel wanneer de oogsten mislukken door de afname van de regen. Uiteindelijk worden kernwapens samen met de manier waarop we met de aarde omgaan gezien als grootste bedreigingen voor de mensheid, maar het een heeft dus ook nog heel veel invloed op het andere. Extra reden om er dus alles aan te doen om te zorgen dat dit soort wapens nooit meer worden ingezet.
