Wie de afgelopen weken bepaalde sidestream media volgde, is misschien wel het nieuws over een mysterieuze kattenziekte op Cyprus opgevallen? Vragen die dit kan oproepen bij met name kattenliefhebbers, tracht ik hieronder te beantwoorden.
Maar allereerst is het belangrijk om te benadrukken dat beide Feline Coronavirussen (FCoV) die binnen dit artikel ter sprake komen volgens de huidige inzichten niet besmettelijk zijn voor mensen, noch voor andere dieren, behalve….je raadt het al….voor huiskatten.
Door sommige dierenrechtenactivisten wordt geschat dat er sinds januari van dit jaar al 300.000 katten van de naar schatting 1 miljoen katten op Cyprus aan buikvliesontsteking of Feline Infectious Peritonitis (FIP) zijn overleden. FIP staat daarbij voor de klinische naam van de ziekte en FIPV voor de naam van het virus. Zowel in het Turks-Cypriotische noorden als in het Grieks-Cypriotische zuiden heeft deze ziekte enorm huisgehouden.
Bovenstaande aantallen vormen een scherp contrast met de 107 FIP-gevallen die officieel zijn gerapporteerd door het Grieks-Cypriotische Ministerie van Landbouw op het zuidelijke deel van het gedeelde eiland. Veel katten op het eiland zijn echter ongeregistreerd of zwerfkatten. Daarnaast zoeken katten veelal een afgelegen plaats om te sterven om vervolgens niet meer te worden teruggevonden. Tenslotte bestaan er überhaupt geen gevalideerde tests om het FIPV-virus definitief te kunnen vaststellen.
Indien wordt afgegaan op de belangrijkste klinische symptomen is er geenszins sprake van een onbekende ziekte of van een onbekend virus. FIP is een bekende virusinfectie met FIPV onder huiskatten. Het betreft een spontaan optredende mutatie van het meer onschuldige Feline Enterisch Coronavirus (FECV). FIP ontstaat uiteindelijk in naar schatting 1-5 procent van alle met FECV geïnfecteerde katten.
Als infectie van het maagdarmstelsel verloopt het relatief onschuldige FECV grotendeels asymptomatisch of met hooguit een lichte diarree. Veel katten – geschat 25-40 procent binnen huishoudens en 80-100 procent binnen kattenasiels en cattery’s – raken op enig moment in hun leven besmet met FECV. Het virus kan zich gemakkelijk verspreiden via ontlasting, speeksel en urine en kan daarop opgenomen worden via neus of bek.
Als FIP zich – in naar schatting 1-5 procent van alle met FECV geïnfecteerde katten – daadwerkelijk manifesteert, dan verloopt dat in vrijwel alle gevallen fataal voor de betrokken katten. FIPV voelt zich niet thuis binnen het maagdarmstelsel en infecteert met name immuuncellen. Het verspreidt zich op deze manier gemakkelijk en veroorzaakt door het hele kattenlichaam ontstekingen.
Indien het immuunsysteem hiertegen onvoldoende weerstand kan bieden, ontwikkelt de kat uiteindelijk het dodelijke FIP. Met name jonge katten onder de twee jaar, katten ouder dan 10 jaar en immuun-gecompromitteerde katten ontwikkelen vaker FIP. De aanwezigheid van bepaalde stressfactoren lijkt hierbij eveneens een duidelijke factor van belang te zijn.
FIPV bleek tot op heden echter niet of nauwelijks overdraagbaar, hoewel het virus zeer zeldzame mini-uitbraken van FIP in kattenasiels of cattery’s lijkt te kunnen verklaren. Nu lijkt er op Cyprus dus een variant van FIPV te rouleren die – in tegenstelling tot de voorheen bekende FIPV-variant – gemakkelijk overdraagbaar is van kat op kat.
Strikt genomen valt hierover vooralsnog niets te zeggen. Een nieuwe virusvariant kan zich echter alleen maar concreet manifesteren als de verspreidingssnelheid groter is dan de voorgaande of oorspronkelijke virusvariant. Alleen in dat geval is de nieuwe virusvariant in staat om de oorspronkelijke virusvariant effectief te verdringen. FECV kent vanwege het hoge infectierisico (besmettelijkheid) en de grote uitscheiding van virusdeeltjes via de ontlasting, speeksel en urine al een relatief hoge verspreidingssnelheid. FIPV daarentegen kende tot op heden een verwaarloosbare verspreidingssnelheid.
Het is daarom een stuk aannemelijker dat er sprake is van een nieuwe FIPV-variant, die – in tegenstelling tot voorheen spontaan uit FECV muterende FIPV-varianten – overdraagbaar is van kat tot kat. Het valt echter ook niet volledig uit te sluiten dat er toch sprake is van een nieuwe FECV-variant, die een stuk frequenter of tot een agressievere vorm van FIPV muteert. Daarvoor zou deze FECV-variant zich weliswaar beduidend sneller moeten verspreiden dan de oorspronkelijke variant.
Vrijwel alle katten die uiteindelijk FIP ontwikkelen, sterven aan de ziekte. Er bestaan weliswaar verschillende virusremmers die potentieel een positief effect kunnen hebben op het ziekteverloop. Echter, de ene (molnupiravir) is vooralsnog niet toegestaan op Cyprus voor toepassing bij dieren en aan de ander (remdesivir) hangt een prijskaartje van tussen de 3.000 – 7.000 Euro per te behandelen kat.
Er bestaat een vaccin tegen FIP, maar dat wordt in brede zin afgeraden. De resultaten zijn niet eenduidig en er zijn zelfs gevallen vermeld waarbij katten na of als gevolg van de toediening van het vaccin FIP ontwikkelden.
Nee, absoluut niet. De geschiedenis leert dat virussen zelden of nooit alle individuen binnen een populatie treffen. De natuurlijke variatie binnen een soort staat borg voor het tenminste bij een deel van de populatie aanwezig zijn van een bepaalde natuurlijke immuniteit tegen enig specifiek virus.
Daarnaast is al bekend dat lang niet elke kat die besmet raakt met FIPV ook daadwerkelijk FIP ontwikkelt. Dit blijkt o.a. uit het feit dat met name jonge, oude en immuun-gecompromitteerde katten FIP ontwikkelen. Terwijl infecties met FECV daarentegen geen onderscheid maken en mutatie van FECV naar FIPV waarschijnlijk frequent plaatsvindt.
Hoewel er nog veel onbekend is met betrekking tot de kattenziekte die rondwaart op Cyprus valt het zeker niet uit te sluiten dat deze virusinfectie zich uiteindelijk ook naar andere werelddelen verspreidt.
Daarbij speelt mee dat betrouwbare tests die FIPV van het relatief onschuldige FECV kunnen onderscheiden vooralsnog ontbreken. Slechts een volledig en wereldwijd afgedwongen verbod op het reizen van katten zou momenteel soelaas kunnen bieden.
Er hoeft in de tussentijd echter maar één iemand te reizen met een kat met de nieuwe FIPV-variant om de infectie naar een ander deel van de wereld te verspreiden. Tenslotte rouleren er onbevestigde berichten dat de virusinfectie ook al zou zijn aangetroffen in Israël, Libanon en Turkije.
Al met al lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat een gemakkelijk van kat tot kat overdraagbare FIPV-variant tot één of enkele regio’s te beperken valt. Dus als de verschillende aannames die ik tot dusverre heb verwoord enigszins kloppen, staat de wereldwijde kattenpopulatie – en niet te vergeten hun liefhebbende eigenaren – een uiterst onzekere toekomst te wachten.
Photo by The Humantra.
Art ziet zichzelf als onderzoeksjournalist en doorgrondt het liefst thema's die anderen volgens hem laten liggen. Verklarende en verdiepende artikelen vormen zijn stijl. Hij schuwt ingewikkelde materie daarbij niet.