Dat het droog is, hoef ik jullie niet te vertellen. De natuur kampt al maanden met een enorm tekort aan regenwater. Sinds begin deze maand heeft het Management Team Watertekorten van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zelfs een ‘nationaal feitelijk watertekort’ afgekondigd. De foto’s van kurkdroge velden en extreem lage waterstand in rivieren zoals de Maas en de Rijn kennen we inmiddels wel. Maar deze week is waterstand van de Rijn bij Emmerich (vlak voordat de rivier Nederland bereikt) tot onder het nulpunt gedaald, naar -4 centimeter. Uhhm, hoe dan?
Je zou denken dat een negatieve waterstand betekent dat de Rijn bij Emmerich nu helemaal droog staat. Dat is echter niet het geval. De waterstand – Pegel in Duitsland – wordt namelijk gemeten in een ‘Pegelhaus’. Dat is een meethuis waar de waterstand bijgehouden wordt met een systeem dat gebaseerd is op de wet van de communicerende vaten. Omdat de bodem van de Rijn, zoals elke natuurlijk gevormde rivier, niet mooi glad en gelijkmatig is, wordt de 0-stand net boven de bodem bepaald.
Wanneer het dus zo extreem droog is als nu, kan het voorkomen dat het waterpijl tot onder dat meetpunt daalt. Tot nu toe was dat alleen een theoretische gebeurtenis. Sinds het begin van de metingen, eind 18e eeuw, is het in de praktijk namelijk nog nooit voorgekomen dat in de Rijn een negatieve ‘Pegelstand’ gemeten is. Tot nu toe was de laagste stand ooit gemeten +7 centimeter, op 30 oktober 2018.
In de winter hoorde ik als kind al de verhalen van compleet dichtgevroren rivieren tijdens strenge winters in de jaren 40, 50 en 60. Je kon toen dus de Rijn of Maas oversteken zonder te hoeven zwemmen. Kunnen we dat straks ook weer doen? En dan niet omdat ze dichtgevroren zijn, maar omdat de waterstand zo laag is dat je min of meer naar de overkant kunt ‘wadlopen’?
Die kans is echter heel gering, aangezien de rivieren ook bij een waterstand van 0 centimeter altijd nog een vaargeul hebben van minimaal 2 meter diepte hebben. Dat is althans de theorie, want zakt de waterstand nog verder, dan kunnen de meeste basketballers en andere mensen van 2 meter al bijna zonder snorkel lopend de overkant bereiken.
Zelf heb ik vorige week ook al eens langs, of eigenlijk ín de Maas bij Grevenbicht (Limburg) en Rijn bij Sankt Goarshausen (Duitsland) gelopen (foto’s hierboven). En de regenmeter van mijn eigen weerstation in Hoensbroek registreerde de afgelopen zes (!) maanden slechts 140 millimeter regen. Dat is amper een derde van wat er normaal in die periode valt, volgens het langjarig gemiddelde (1991 – 2020).
