2019 is een feestelijk jaar voor de Duitse kunst, ontwerp en architectuur. Dan viert het prestigieuze opleidingsinstituut Bauhaus het 100-jarig jubileum. Een verjaardag waar op tal van plaatsen in Duitsland bij stil wordt staan, maar zeker ook in de rest van de wereld. Het Bauhaus was een opleiding voor beeldend kunstenaars, ambachtslieden en architecten in de periode 1919 tot 1932. Tegenwoordig is Bauhaus is een begrip waarvan de kernwaarden nog steeds diep verankerd zitten in het hedendaagse design van alles wat we om ons heen zien.
Bauhaus kent zijn eerste jaren in Weimar in de periode van 1919 tot 1925. Daarna verplaatste de opleiding zich naar van 1925 tot 1932 naar Dessau en in het jaar hierna naar Berlijn (1932-1933). Studenten werden in die jaren opgeleid in beeldende kunst, ambachten en architectuur. De gemende deler was dat alles wat werd ontworpen voor massaproductie was gebaseerd op eenvoud. Een zin die je ook in 2018 zou kunnen uitspreken en dat maakt Bauhaus tot een fascinerende designtaal die we over de hele wereld terugvinden.
Naast design en architectuur ontstond op de kunstacademie van het Bauhaus ook een balletvorm: het Triadisch Ballet (driedeling) waarin kleur en een nieuwe vorm van expressie een belangrijke rol speelden. De opleiding idealiseerde het idee van een totaalkunstwerk, waarin alle kunstdisciplines samenkwamen. Geestelijke vader was ene Schlemmer, gespecialiseerd in decorontwerp, die zich tevens stortte op het choreograferen. Het ballet hanteerde drie primaire vormen: bol, kubus en piramide en de kleuren rood, groen en blauw voor het verdere toneelbeeld. Onderstaande foto’s zijn gemaakt na een korte uitvoering van het ballet tijdens de opening van het Bauhaus 100-jaar event.
Voor het ontstaan van het Bauhaus moeten we teruggaan naar 1919. In die tijd haalde Walther Gropius de zelfbenoemde Europese avant-garde kunstenaars – waaronder Lyonel Feininger, Paul Klee en Wassily Kandinsky – naar Weimar. Het was het prille begin van een designrevolutie die nog steeds over de gehele wereld woekert met als resultaat briljante ontwerpen die gekenmerkt worden door eenvoud.
Je kunt gerust stellen dat het Bauhaus een grote invloed heeft gehad op de wereldwijde ontwikkeling van design en architectuur en met name het onderwijs daarin. Nog steeds wordt door architecten en ontwerpers Ludwig Mies van der Rohe geëerd, die internationaal grote faam verwierf. Deze Duits-Amerikaans architect en meubelontwerper, bekend van heldere afgemeten vormen, onderscheidt zich door het bijzondere gebruik van glas, staal en natuursteen. Van hem is de legendarische uitspraak: less is more.
Wie Bauhaus zegt kan niet om de Belg Henry van de Velde heen. Misschien is hij – nog meer dan Gropius – de echte grondlegger van de fundamenten van het Bauhaus. Van de Velde – van beroep kunstschilder, ontwerper, vormgever en architect – wordt gezien als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de art nouveau. Zijn bijnaam is veelzeggend: ‘apostel van het functionalisme’ wat in de lijn ligt met het less is more-principe van Ludwig Mies van der Rohe.
Henry van de Velde kwam al in 1902 naar Weimar om daar als artistiek adviseur van de groothertog te werken. Hij is tevens de architect van de Kunstnijverheidsschool die nog steeds onderdeel is van de Bauhaus-Universiteit in Weimar.
De Bauhaus School is vermaard vanwege de ontketening en revolutie in architectonische ontwerpen die zoals al eerder aangegeven een volledig eigen signatuur hebben. De gebouwen zijn ingericht door onder andere Walter Gropius, Laszlo Moholy-Nagy en Wassily Kandinsky en zijn het fundament geweest van een groot deel van de architectuur dat de 20e eeuw heeft gevormd. Wie ze ziet gaat de stijl herkennen. En wie ze gaat herkennen zal ook ervaren dat heel veel van de hedendaagse moderne architectuur het dna van de Bauhaus School bevat. Het is echt opmerkelijk hoe al deze designers, nu 100 jaar geleden, zo’n vooruitziende blik hebben gehad op het ‘modern design’.
Na Weimar (in 1925 om politieke redenen gesloten), Dessau en Berlin werd in 1933 Bauhaus definitief gesloten. Bijna 100 jaar later besluit UNESCO de gebouwen die tot stand kwamen onder de leiding van Hannes Meyer (de opvolger van Gropius tot 1930) toe te voegen aan hun lijst met erfgoed. Nog steeds staan de sobere ontwerpen van het Bauhaus centraal.
Helaas was het befaamde Henry van de Velde gebouw, een van de belangrijkste kunstschoolgebouwen van rond de eeuwwisseling en in 1919 de oprichtingsplaats van het Bauhaus, momenteel onbereikbaar vanwege bouwwerkzaamheden.
Nu bijna 100 jaar later viert het Bauhaus feest. Ontstaan in 1919, een stroming die bol stond van ideeën en waar ongekend werd geëxperimenteerd. Iedereen die over het Bauhaus praat noemt altijd dezelfde grote namen Walter Gropius, Johannes Itten, Oskar Schlemmer en Laszlo Moholy-Nagy. Zij waren de vernieuwers, degene die experimenteerden en die zich toen al de vragen stelden: hoe willen we het liefst dat onze huizen er uit zien en hoe leefbaar moeten ze zijn?
Dat staat los van alle functionele dingen die we aantreffen in onze woningen. Een stoel, een bank, een tafel, een wieg voor een baby (zie foto) en alles wat er zich verder in ons huis bevindt. Het zijn vragen die we vandaag ook stellen en meer dan waarschijnlijk hanteren hedendaagse architecten en ontwerpers nog steeds de kernwaarden van het Bauhaus.
Speciaal voor de viering van het 100-jarige Bauhaus worden in Duitsland maar liefst drie nieuwe musea gebouwd: Weimar, Dessau en Berlijn. Samen hebben ze een grondoppervlak van ruim 6.500 m2. Bezoekers krijgen hier een inkijk in de Bauhaus historie zoals nooit eerder te zien was met duizenden objecten, ontwerpen, cultuur, workshops en speciale evenementen.
Het Bauhaus museum in Weimar opent op 6 april 2019 met de expositie ‘The Bauhaus comes from Weimar’. Een niets aan duidelijkheid over te laten expositie die je meeneemt naar het ontstaan van het Bauhaus. De bron waar het allemaal begon in de stad van de dichters Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) en Friedrich Schiller (1759-1805). Weimar is sowieso een van de mooiste Duitse steden en een feest voor iedereen die van cultuur, taal, architectuur houdt. Een stad met heel veel hoogtepunten en daar zal zeker een nieuwe Bauhaus museum een extra impuls aan gaan geven.
Het Bauhaus in Dessau opent de deuren pas op 8 september 2019 met een imposante verzameling van ontwerpen van functionele middelen die we vooral in een woning kunnen aantreffen. Ook hier is de titel veelzeggend ‘Testing Ground Bauhaus. The Collection’. Dessau is verder bekend vanwege de kunsthogeschool Bauhaus. Dit Bauhaus gebouw werd wereldberoemd in de architectuurwereld. De hogeschool zelf werd in 1932 alweer verplaatst naar Berlijn en daar in 1933 opgeheven.
Berlijn heeft een Bauhaus Archiv/Museum gepland voor 2019. Deze krijgt de naam ‘Original Bauhaus’ welke wordt geopend op 6 september 2019 in de Berlinische Galerij. Naast Berlijn zal er ook in Hamburg, Krefeld, Bernau, Stuttgart en nog op tal van andere plaatsen aandacht worden gegeven aan 100 jaar Bauhaus. Verder is er een ‘Grand-Tour of modernism’ met 100 Bauhaus locaties.
Speciaal voor bezoekers aan Weimar hebben we al een korte route samengesteld in de omgeving van Weimar waarbij je een korte indruk krijgt van wat je allemaal mag gaan verwachten.
© foto’s: Travelvalley – tenzij anders vermeld
Op 13 april 2019 heeft Google speciaal voor het honderdjarig bestaan van het Bauhaus een fraaie Google Doodle gelanceerd boven de zoekbalk van de zoekmachine. De illustratie maakt duidelijk hoe diep het Bauhaus is verankerd in de wereld van design en architectuur.
Henk is Internet Entrepreneur, founder van Dutchcowboys en daarnaast tech en travelblogger, fotograaf, visual storyteller en bovenal een digitale nomade. Je maakt Henk vooral blij met bijzondere auto's, verre reizen en coole gadgets. Zijn grootste passies zijn echter innovatie, creativiteit en duurzaamheid.