Je kunt er bijna niet omheen: Mafia 3 is ergens best wel een grote teleurstelling. De open wereld is er op zo’n manier in gepropt dat het meer kwaad dan goed doet, en daar lijdt de game onder. En dat is erg jammer, gezien het (zeker voor AAA-games) goede verhaal dat ook daadwerkelijk iets durft te zeggen.
Qua gameplay is Mafia 3 een standaard, maar zeer vermakelijke third person shooter. Naast het schieten is er een stealth element toegevoegd waarbij je vijanden kunt weglokken en als ze het hoekje om komen een mes in de keel kunt steken. Diepgaand is het niet, maar het ruimt het speelveld een beetje op voordat je met je wapens naar binnen stormt. De wapens schieten heerlijk en hebben genoeg onderlinge verschillen. Daarbij lijkt hoofdpersonage Lincoln wel een tank, maar is hij dat niet. Je zult wel degelijk dekking moeten zoeken en rekening moeten houden met dat vijanden terugschieten. Dat maakt de gevechten uitdagend genoeg om er even goed voor te gaan zitten.
De weg naar die grote gevechten toe is echter het probleem. De game kent ditmaal een ‘echte’ open wereld na de kritiek op Mafia 2. Het gevolg is dat de game wordt langgerekt met betekenisloze missies zoals, je verwacht het niet, vrijwel elke open wereld game. Mafia 3 wordt ingeleid met een paar lineaire missies die erg goed werken en er een lekker tempo inhouden, maar daarna transformeert de game in een herhalingsoefening die doorgaat totdat de credits over het scherm rollen.
De opzet is vergelijkbaar als die uit Assassin’s Creed Syndicate of Just Cause 3. Net zoals in die games moeten ook hier gebieden worden veroverd. Dat gaat voor elk gebied op dezelfde manier: elk gebied bestaat uit twee rackets (criminele activiteiten) die je moet overnemen door eerst chaos te creëren, waarna de baas van die racket tevoorschijn komt. Vermoord de baas en je hebt de racket overgenomen. Neem beide rackets over en de baas van dat gebied laat zich zien. Vermoord hem en je hebt het gebied overgenomen.
De baas van zo’n gebied is telkens een personage die een centrale rol in het verhaal speelt en de missie waarbij je hem gaat vermoorden is een goed, speciaal voor deze missie ontworpen level, geheel met verhaalscènes en gescripte actiemomenten. Het probleem zit hem in de weg naar die missie toe. Alle eerder genoemde stappen hebben weinig tot geen achterliggend verhaal en de manieren om chaos te creëren zijn altijd van de vorm steel iets of vermoord iemand, en dat mag je dan ook nog een stuk of vijf keer doen voordat het genoeg is. Daarbij is dit voor elk gebied precies hetzelfde, dus in feite herhaal je het bovenstaande gewoon zes keer. Daar zit het grote probleem van Mafia 3.
Toch valt daar omheen te werken. Het probleem is alleen dat, zoals elke open wereld game, Mafia 3 wordt opgerekt en gevuld met dingen om te doen zodat je maar genoeg tijd in de game kwijt kunt. Dat staat loodrecht op de gedachte dat je snel het verhaal kunt spelen, dus als je eraan begint moet je dat sowieso doen door elke dag een beetje te spelen. Rustig aan doen en niet alles in een keer willen doen maakt de game een stuk draaglijker.
En dat wil je wel hebben, aangezien er tussen de opvulling door wel degelijk ontzettend goed ontworpen missies zitten die het waard zijn te spelen. Daar komt ook nog eens bij dat het verhaal daadwerkelijk ergens over gaat. In de basis is het een revenge story, Lincoln Clay wil wraak nemen op de Italiaanse Maffia voor wat ze hem hebben aangedaan. Dat doet hij met de hulp van drie anderen die hem helpen bij het draaiend houden van de gebieden die je hebt veroverd. Die gebieden zul je ook telkens aan een van deze drie toewijzen, wat gameplay technische bonussen geeft upgrades voor wapens.
Naast dat het verhaal op directe wijze verteld wordt door gesprekken die je met personages hebt, krijg je tussendoor ook fragmenten van een documentaire over Lincoln te zien waar een aantal personages terugblikken op wat je allemaal in 1968 hebt uitgevoerd. De karakters zijn geloofwaardig, goed geschreven en goed geanimeerd. Daarbij gaat niet iedereen mee in Lincolns wraakacties, hij wordt er op aangesproken. Discussies over of wraak nemen zinvol is, personages die hun vertrouwen in je verliezen. Het klinkt als iets dat je mag verwachten van een goed verhaal, maar voor gamebegrippen is dit toch wel een niveautje hoger dan normaal.
En dan hebben we het nog niet eens over de achtergrond waartegen dit zich allemaal afspeelt gehad. Racisme floreert in het New Bordeaux, een fictieve versie van New Orleans, van 1968, en daar gaat de game ook op in. Je krijgt op een gegeven moment zelfs te maken met The Southern Union, een groep die door Lincoln zelf wordt omschreven als “praktisch The Klan”. Of op de radio valt op een gegeven moment te horen hoe “de traditionele christelijke normen en waarden verdedigd moeten worden” – een uitspraak die opvallend genoeg de laatste tijd wel vaker opduikt met de presentaties van partijprogramma’s voor de aankomende Tweede Kamer verkiezingen.
De ontwikkelaars geven voordat de game begint ook aan dat ze vinden dat het in de game hoort te zitten, hoe weerzinwekkend zij het zelf ook vinden. En daar hebben ze een goed punt. Je kunt niet verwachten dat games als een serieus creatief, misschien wel kunstzinnig medium worden behandeld als we niet verder komen dan wat Deus Ex: Mankind Divided deed. Mafia 3 breekt met de gedachte dat verhalen in games zo apolitiek mogelijk moeten worden gepresenteerd om zo min mogelijk mensen kwaad te maken. Het laat een tijd zien waar grote onrechtvaardigheden te plaatsvinden, niet alleen om jou als speler in rond te laten rennen, maar ook om je erop te wijzen dat dit iets is wat heeft plaatsgevonden.
Uiteraard doet Mafia 3 dat niet perfect, maar het valt te hopen dat het wel een keerpunt gaat zijn voor verhalen in games. Bijvoorbeeld dat de ontwikkelaars van Deus Ex zich beseffen dat het ook anders kan. En daarom is het het waard om Mafia 3 toch te spelen. Qua gameplay gaat het zeker geen revolutie teweeg brengen, maar qua verhaal hopelijk wel.
