We kunnen de laatste tijd niet veel cultuur meer snuiven, maar gelukkig zijn de bioscopen nog open. Hierdoor is documentairefestival IDFA niet helemaal verloren. Mocht je er echter zelf niet helemaal comfortabel mee zijn om de deur uit te gaan, dan haal je de VR-films van het do {not} touch-programma gewoon naar je eigen VR-bril.
In de Tolhuistuin in Amsterdam worden negen VR-films vertoond door IDFA Doclab, het nieuwe mediaprogramma van IDFA. De ene duurt maar tien minuten, een andere tikt al gauw de dertig minuten aan. De duur hangt niet alleen van de makers af: ook van jezelf. De VR-films zijn er namelijk niet alleen maar om te kijken: bij diverse films heb je ook controllers nodig voor een soort lichte gameplay.
Ik beleefde in de Tolhuistuin twee virtual reality-films die worden gezien als de pareltjes van het festival: Under the Skin en The Book of Distance. Andere opties waren Ferenj, Bridge to Sovietopia en Cabinets of Wonder. Tijdens IDFA krijg je één uur toegang, dus je moet slim kiezen om optimaal van je tijd gebruik te maken. Er is ook aan coronamaatregelen gedacht: de headsets en controllers worden volledig gedesinfecteerd met UVC-lampen na elk gebruik. Er staat iemand van IDFA bij je om je te helpen films op te starten en de bril op te zetten, plus je tijd in de gaten te houden. Dat laatste wordt wel wat streng gedaan, dus plan je tijd per film ruim in, of boek drie slots om alle films te kunnen zien.
In Under the Skin word je meegenomen in de favelas van Rio de Janeiro. Om precies te zijn: Complexo do Alemão. Het is een van de meest gewelddadige wijken, achter het beeld van Christus. De ene dag wordt de wijk geregeerd door bendes en drugsgerelateerd geweld, de andere dag beukt een politie-pantserwagen zich door de smalle straten en half door geparkeerde auto’s.
Niet de meest veilige of prettige plek om op te groeien of te wonen. In Under the Skin word je meegenomen in hoe zo’n politie-inval. Een aangrijpende optekening door João Inada, waarin we meerdere mensen aan het woord horen over verlies, worsteling en overleven. Het is overduidelijk kritiek op de lokale overheid, die vooral voorbij komt door middel van WhatsApp-berichtjes op de telefoon van Raull, die je virtueel meeneemt in zijn schuilmoment tijdens de inval.
Deze film is live action, dus je hebt echt het gevoel middenin Rio’s buitenwijk te staan. Dat is enerzijds heel gaaf, maar door de beweging van anderen soms wel wat intens. Bovendien is de 360-graden-filmtechniek die is gebruikt niet altijd heel perfect als het gaat om geanimeerde stukken. Als Raull op zijn telefoon kijkt, dan zie je dat er toch dingen technisch niet helemaal smooth zijn. Bovendien duren sommige momenten ook wel wat lang: juist omdat het om actie gaat in de favela, had ik verwacht dat het ook iets actievoller zou zijn: wegrennen voor de politie, allerlei kanten opduiken om niet door kogels te worden doorboord, enzovoort. Wat dat betreft kun je beter denken: tranquillo, want dat is precies wat deze toch wel spannende VR-ervaring is. Aan de andere kant geeft het je daardoor ruimte om na te denken over de bizarre en gevaarlijke omstandigheden die de authoriteiten creëren in Rio.
The Book of Distance dan. Randall Okita heeft een perfecte naam: hij is namelijk Canadees en Japans. In zijn 25 minuten durende VR-vertelling neemt hij je mee in het leven van zijn opa. Een leven waarvan hij maar slechts flarden kent. Die flarden deelt hij met de kijker, mede verteld door zijn vader, maar ook door foto’s en situaties uit zijn opa’s leven. Je wordt daar als kijker middenin gezet. Soms moet je even voorover buigen en een foto maken, soms moet je helpen iets te timmeren of op te rapen, maar steeds is het op een heel zen-achtige manier.
Dat past heel goed bij de Japanse cultuur. Sowieso is deze vertelling heel Japans. Het is sober, het neemt je op een heel rustige manier mee door een enorm meeslepend verhaal, dat verder wel heel ingetogen wordt verteld. Dat is bijzonder, want wat er zoal aan onderwerpen aan je voorbij komt is dat bepaald niet: een kernbom, een kamp in een Tweede Wereldoorlog, een armoedig bestaan. Okita durft het te vertellen en vertelt het door motion-capture geanimeerde personages neer te zetten, waarbij hij zelf als een soort facilitator met je mee kijkt. Heel veel dingen zijn onbekend en moest Okita zelf invullen, wat hij op zeer kunstzinnige, meeslepende wijze doet in VR. The Book of Distance is een VR-ervaring die echt binnenkomt, dus neem voldoende de tijd om alles goed in je op te nemen.
Je kunt de bovenstaande films, plus nog meer films zien bij IDFA Doclab, maar daar heb je -eerlijk is eerlijk- wel wat afleiding tijdens je kijk- en speelsessie, omdat er meerdere mensen in een grote zaal met schotjes staan. Gelukkig is daar een oplossing voor, waardoor je je huis niet uit hoeft en overal waar je maar wil kunt kijken: je kunt de films thuis kijken/spelen op je Viveport. Hoe dat werkt vind je hier. IDFA duurt nog tot en met 6 december.
