Netflix is erg blij met het succes van de serie Monster over de brute moorden die Jeffrey Dahmer pleegde. Hoewel het geen cijfers deelt over het aantal kijkers, kunnen we er vanuit gaan dat er tientallen miljoenen mensen naar hebben gekeken. Deze reeks ging door merg en been, soms vrij letterlijk. True crime: Netflix staat er vol mee en zelfs Disney (eigenlijk Hulu) begint zich eraan te wagen met een serie als Candy. Wat fascineert ons zo aan die waargebeurde crimi’s en welke invloed hebben ze op mensen?
Je wil er zelf nooit in terechtkomen: een moordzaak. Of je nou moordenaar bent of slachtoffer, eigenlijk komt niemand er goed vanaf. Dat zien we in Dahmer, maar ook in Making A Murderer, I Am A Killer en Conversations with a Killer: The Ted Bundy Tapes. We kijken er graag naar, maar wat is nu precies de invloed van zulke nare, waargebeurde verhalen?
Hoewel we nu heel makkelijk kunnen zeggen: kijkers naar de andere rijbaan, we houden er stiekem van om naar de misère van anderen te kijken, zijn er zeker positieve facetten uit zo’n waargebeurd verhaal te halen. Zo zijn er mensen met psychische problemen die houden van de afleiding die het ze biedt, en ook wel de troost. Je ziet namelijk in sommige van dit soort series ook wat het met de slachtoffers of de nabestaanden van de slachtoffers doet. Welke hulp ze krijgen, hoe hun gedachtenpatroon is, en dat kan troost bieden voor mensen die bijvoorbeeld ook met trauma’s willen leren omgaan.
Tegelijkertijd kan het ook enorm confronterend zijn: dat gevoel gestalkt te worden door een moordenaar, voordat hij zijn slag slaat, is voor mensen die worden gestalkt of ooit zijn gestalkt een grote trigger. Moordverhalen waarin een slachtoffer wordt verkracht of misbruikt kunnen datzelfde effect hebben. Het is dan ook zeker niet altijd positief wat we uit dit soort verhalen halen. Dit genre is dan ook niet voor iedereen geschikt. Het kan bijvoorbeeld ook mensen die niet per se trauma’s hebben, bang maken om naar buiten te gaan, omdat ze kunnen gaan denken dat er ook in hun stad zo’n ‘gek’ rondloopt. Het is dus zeker een type serie dat je moet kijken als je dat echt zelf wil en waarmee je vooral moet stoppen als je merkt dat het je problemen geeft.
True crime-series zijn nu eenmaal -vooral als ze goed gemaakt zijn- heel meeslepend. Je voelt volledig mee met de slachtoffers, of soms zelfs met de moordenaar (iets waar de makers van de Dahmer-serie op Netflix van worden beticht: ze zouden Dahmer veel te sympathiek wegzetten en de kijker te veel met hem laten meeleven). Soms voelt een publiek zo erg mee, dat er online groepen ontstaan waar wordt gesproken over de misdaden. Zeker in het geval dat er nog onopgeloste zaken zijn of misschien wel iemand onterecht vast zit, dan kan het gebeuren dat door de mensen online een nieuwe invalshoek wordt gevonden.
Daarbij moet echter ook de kanttekening worden geplaatst dat dit soort fanatieke online groepen de politie ook enorm kunnen dwarsliggen en kunnen zorgen voor problemen in het politiewerk, die weer kunnen doorsijpelen naar een rechtbank. Sowieso is een ‘trial by media’ iets waardoor sommige daders minder hoge straffen krijgen: ze zijn immers publiekelijk al aan de schandpaal genageld. Dat wordt allang niet meer alleen door kranten gedaan: websites en social media hebben hierin inmiddels ook een grote vinger in de pap.
Uiteindelijk is de belangrijkste reden voor mensen om naar true crime-series te kijken vermaak, maar misschien niet hoe je het nu denkt. Psychologie-expert Dean Fido zegt erover: “True crime is heel anders dan de series die je normaal gesproken op de achtergrond aanhebt,” legt hij uit. “Het zijn het soort verhalen waar je je telefoon voor moet neerleggen en echt aandacht aan moet besteden. Het is een grote puzzel en we willen niet zonder een essentieel stukje informatie komen te zitten omdat we de sociale media aan het checken waren.
Als mensen zijn we namelijk altijd op zoek naar iets nieuws en nieuws. Of het nu goed of slecht is, we hebben iets nodig dat een element van opwinding creëert. Als we dit verlangen mengen met inzicht en het oplossen van een puzzel, kan het ons een korte, scherpe schok van adrenaline geven, maar in een relatief veilige omgeving.”
Het is dus niet gewoon dom vermaak, maar alleen omdat het een puzzel is, blijft het echter wel een bepaalde mate zijn van vermaak. Dat is wat de nabestaanden zo moeilijk vinden aan de Jeffrey Dahmer-serie: wat zij hebben moeten doorleven, dat zou geen vermaak moeten zijn. Het was bovendien ook moeilijk om steeds weer overal te lezen over de zaak, mensen hun meningen te zien en zelfs te moeten concluderen dat mensen Dahmer wilden ‘spelen’ tijdens Halloween.
Het is een gevaarlijk genre en dat voel je als je kijkt: je voelt je alsof je meekijkt met iets waar je helemaal geen deel van zou moeten (willen) zijn. Tegelijkertijd heeft het een belangrijke functie: het leert je over andere mensen en over hoe je veilig kunt blijven. Je ervaart verschrikkelijke dingen door de ogen van een ander en dwingt jezelf na te denken over wat jij in die situatie zou doen.
De populariteit van true crime is zeker niet alleen te zien op streamingdiensten, maar ook te luisteren. Zo is Serial een gigantische hit, een podcast waarin moderne true crime-verhalen aan bod komen en die al 8 jaar lang bestaat. De eerste reeks Serial is meer dan 211 miljoen keer gedownload (!). Voor bijvoorbeeld mensen die zelf iets traumatisch hebben meegemaakt en op zoek zijn naar een podcast die mogelijk troost kan bieden, is My Favorite Murder een voorbeeld van een podcast waarin ook veel ruimte is voor slachtoffers en mentale problemen. Maar voorlopig blijft Netflix een van de grootste leveranciers van true crime-verhalen, met ongetwijfeld nog veel series die eraan komen.
