Klokkenluiders bewaken het publieke belang en houden een democratie gezond. Hierdoor weten we nu op welke schaal we bespioneerd werden door de NSA. Of hoe geld versluisd wordt via schimmige offshore constructies naar Panama. Zonder de Pentagon Papers zou de Amerikaanse kiezer nooit te weten zijn gekomen op welke manieren de V.S. precies betrokken was in de Vietnam-oorlog. En zonder kennis kunnen we mensen die fouten begaan niet verantwoordelijk houden. Ik ben dan ook overtuigd lid van het Committee van Aanbeveling van Publeaks. Ze bieden klokkenluiders een veilige manier om met journalisten in contact te komen, zonder daarbij vervolging te vrezen.
Wikileaks
Wikileaks startte tien jaar geleden met een ander doel: het wilde zelf gelekte documenten publiceren. Wikileaks was meer uitgever dan een lekplatform. Een eenmansuitgeverij om precies te zijn, waarbij een man beslist over wat er wel en niet op de site verscheen. Uitgevers van kranten en magazines moeten met vele juridische regels rekening houden omdat ze verantwoordelijk zijn voor wat ze publiceren. Bij Wikileaks was alles afhankelijk van Julian Assange.
De geschiedenis leert ons dat alleen heersen nooit een goed idee is. Strijders voor onafhankelijkheid en de democratie zoals Mugabe in Zimbabwe, Museveni in Oeganda of Afwerki in Eritrea evolueerden zonder ‘checks and balances’ al snel van revolutionaire helden tot dictators. Is Wikileaks dezelfde weg aan het opgaan? Werd de strijder van het vrije woord een propagandamachine voor een Russische autocraat?
Assange heeft de perceptie voor sommigen alleszins tegen. Gehackte e-mails van de democratische partij en Hillary’s e-mail server domineerden de Amerikaanse media wekenlang in volle verkiezingstijd. Alle aanwijzingen wijzen naar Russische inlichtingendiensten als bron van de hack. Trump was – op dat moment ten minste – zeker de favoriete kandidaat van het Kremlin. De Vault 7 dump van vorige maand zijn interessant voor elke andere buitenlandse inlichtingendienst. CIA-director Pompeo ging zelfs zover om Wikileaks een “vijandige niet-statelijke inlichtingendienst” te noemen die “geholpen wordt door Rusland”. Dergelijke oorlogstaal gaat ver, maar het is duidelijk dat Wikileaks op zijn minst een nuttige idioot is voor de Russische informatie-oorlog. En naïviteit of amateurisme gaan niet samen met het gewicht van de belofte en verantwoordelijkheid van WikiLeaks.
Klokkenluiders
Het hobbelige parcours van Wikileaks mag ons echter niet van de essentie afleiden. We hebben nog altijd betere bescherming van klokkenluiders – binnen en buiten de EU nodig. De Europese Commissie houdt nog tot eind mei een publieksconsultatie om te zien hoe de bescherming van klokkenluiders op Europees vlak beter geregeld kan worden. Toegang tot informatie, transparantie en controle op de macht zijn in deze tijden van geprivatiseerde censuur, junk news en propaganda meer dan ooit belangrijk zolang zij het publieke belang maar blijven dienen.
