Voor Meta start vandaag een rechtszaak die heel bepalend gaat zijn voor het bedrijf. Het moet van de Amerikaanse ACM, de Federal Trade Commission, eigenlijk afscheid nemen van Instagram of WhatsApp. Het zou te machtig zijn geworden en de concurrentie hebben willen uitroeien in plaats van een gezonde markt te creëren waarin andere bedrijven ook een kans hadden. Meta is op zijn zachtst gezegd not amused. Het beticht de FTC ervan de realiteitszin te zijn verloren. Hard tegen hard dus, en dat wordt de komende maanden uitgevochten in de rechtbank.
Meta en de FTC komen er niet uit. Meta is teleurgesteld dat de marktwaakhond eerder goedkeuring zou hebben verleend voor de overname van Instagram en WhatsApp, maar dat het daar nu op terugkomt. Het stelt zelfs dat ‘een 17-jarige nog kan zien dat er hartstikke veel concurrenten zijn, waaronder iMessage, TikTok en X’. Die gaan er samen niet uitkomen, waardoor een rechter er nu over mag beslissen.
Vandaag start de rechtszaak, waarin onder andere Mark Zuckerberg als ceo van Meta een getuigenis zal afleggen. Wie zich zijn eerdere getuigenissen kan herinneren, vooral die tijdens het Cambridge Analytica-schandaal, weet dat daar vaak nieuwswaardige quotes tussen zitten. “Als de wetgeving goed is, dan ben ik het ermee eens” bijvoorbeeld. Hij heeft toen ook gezegd dat hij vindt dat Facebook voor hem niet als een monopolie voelt. Daar denkt de FTC dus anders over. Iets wat Meta dan weer wegzet als: “Absurd. Het is absurd dat de FTC een great American company probeert op te breken op het moment dat de regering het Chinese TikTok probeert te redden.”
De FTC laat zich niet afleiden door praat over de Amerikaanse regering en bewoordingen die zittend president Trump zal bevallen. Trump, die ook president was toen deze procedure door de FTC werd gestart. De FTC denkt dat Meta Instagram en WhatsApp vooral kocht om de concurrentie weg te drukken. Meta zou ‘buy or bury’ als leidraad hebben genomen. Of je koopt je concurrenten op, of je maakt het ze zodanig onmogelijk dat ze er wel mee moeten stoppen. Meta kocht Instagram voor 1 miljard dollar in 2012, om vervolgens twee jaar later WhatsApp te kopen voor 22 miljard dollar. In een interne mail van Zuck in 2012 is te lezen dat Instagram kopen ‘een potentiële concurrent neutraliseert’. Dat is volgens de FTC tegen de antitrust-wetten die in het land gelden. Een kartel-achtige situatie dus. Zuckerberg zou tot het laatste moment zelfs een dealtje hebben willen sluiten met Trump en de Amerikaanse regering, maar dat blijkt onsuccesvol te zijn geweest.
Ondertussen komt de FTC met harde cijfers: het stelt dat TikTok en YouTube niet lijken op de diensten die Meta heeft en dat van alle social media-bedrijven (bedrijven waarop je je familie en vrienden kunt volgen voor interactie) en dat van 2012 tot 2020 Facebook 80 procent van de tijd van gebruikers van social media in handen had. Voor de duidelijkheid: hiermee bedoelt het Meta, dus niet alleen het losstaande social medium Facebook an sich. Destijds heette het moederbedrijf echter nog Facebook, wat nu Meta is geworden.
De FTC meent dat Meta na het kopen van de twee social media ermee wegkwam om minder dataprivacy aan gebruikers te bieden en juist meer dure diensten voor wie wil adverteren. Het zou dus ook daadwerkelijk misbruik maken van zijn machtspositie. Wilde je als bedrijf iets tegen Facebook beginnen, dan sloeg je nog geen deuk in een pakje boter.
Het lijkt te gaan om de definitie van wat social media is. Meta haalt er graag allerlei andere apps bij, waaronder TikTok, terwijl de FTC stelt dat dat toch echt een heel ander platform is dat vooral om video’s gaat, in plaats van met vrienden en familie in contact blijven. Het gaat uiteraard ook om iets anders: zijn mensen slechter af door het mogelijke monopolie van Meta? Hebben adverteerders inderdaad hogere kosten, geven gebruikers inderdaad meer privacy op: het zijn dingen die niet altijd even makkelijk meetbaar zijn. Dus ja, of het blijft bij een ‘definitie van social media’ of dat er toch meer ter tafel komt, dat weten we snel genoeg, want de rechtszaak begint vandaag in Washington.
Het is aan rechter James Boasberg om een oordeel te vellen. Een oordeel waarin hij mogelijk laat meewegen hoe rechter Amit Mehta vorig jaar omging met een antitrust-rechtszaak van Google, waarbij Google verloor. Nu gaat het vooral om de vraag: wilde Meta inderdaad illegaal een monopolie creëren? Zo ja, dan wil de FTC ver gaan: het wil dat Meta dan Instagram en WhatsApp verkoopt. Het duurt nog wel even voordat we het antwoord te weten komen, want de rechtszaak kan 37 dagen duren. Het zou dan juli zijn, met mogelijk volgend jaar pas een juridisch vervolg met wat de straffen worden. Wordt er ook nog in beroep gegaan, dan zijn we weer jaren verder. En Meta zal bij die uitspraak zeker in beroep gaan: de helft van zijn advertentie-inkomsten in de Verenigde Staten komt van Instagram.
Zelfs al wordt er vandaag nog besloten: ja, Meta moet WhatsApp en Instagram van de hand doen, dan zal het waarschijnlijk nog lang duren voor dat ook daadwerkelijk gebeurt. En we kennen Amerikaanse bedrijven een beetje: die zijn eerder van het verlengen en verlangzamen, dan dat ze spijkers met koppen willen slaan. Vinden we niet zo erg, want in de tussentijd kunnen we meegenieten van wat er allemaal wordt gezegd en boven tafel komt over Meta’s zaken. We houden het in de gaten.
Experts vinden het moeilijk om in te schatten wie er wint, zeker zonder de verklaringen van beide kanten in de rechtbank te hebben gehoord. De rechter heeft zich wel eens wat minder positief uitgelaten over de karteljacht van de FTC, door aan te geven dat de FTC met sommige argumentatie wel heel veel druk legt op ‘het krakende mededingingsrecht in Amerika’. Tegelijkertijd zijn de wetten er niet voor niets en als Meta die inderdaad overtreedt, dan zijn daar nu eenmaal consequenties aan verbonden. Maar dan moet de rechter eerst duidelijk krijgen wanneer men van een overtreding spreekt en dus ook wat de ‘social media’-wereld nu precies inhoudt.
