Als we het over oorlog hebben, dan denken we nog steeds vaak aan tanks en een meer fysieke oorlog. Maar wat als we kijken naar cyberoorlog: wat als het hele elektriciteitsnet van Europa wordt platgelegd? Kan dat?
We hebben het vaker dan ooit over het elektriciteitsnet. We moeten ook wel, want daar zijn veel uitdagingen. We kennen allemaal de problemen rondom de netcongestie, waarbij er mede door zonnepanelen zoveel stroom op het net komt, dat het overbelast raakt. Ook hebben we mede door elektrische auto’s steeds meer laadpalen nodig en dus energie. Het klinkt als iets wat logisch kan worden opgelost, maar de praktijk blijkt een uitdaging. En dan komt daar nu nog een ander euvel bij.
Experts zeggen dat vooral in het midden van Europa een probleem is met het elektriciteitsnet, omdat daar een onversleuteld radiosignaal wordt gebruikt. Het gaat dan om locaties waar hernieuwbare energie wordt opgewekt. Er ligt een grid waar 450 miljoen mensen op aangesloten zijn, onder andere in Duitsland. Het gaat om de straatverlichting. Tijdens het Chaos Communication Congress in Hamburg is getoond dat hackers de straatverlichting in Berlijn kunnen hacken. Het enige wat de hackers ervoor hoeven te doen is het herhaaldelijk sturen van boodschappen die ze eerder hebben onderschept.
Haak nog niet af omdat je denkt dat het bij de lantaarnpalen blijft, want dat is niet zo. Het blijkt namelijk helemaal naar de plekken te gaan waar de elektriciteit het net op komt. Een net dat alleen al in Duitsland voor 40 gigawatt zorgt, wordt daar ook nog een warmtepomp en een thuislader bij opgeteld, dan kom je al snel op 60 Watt. De onderzoekers, Braunlein en Melette, hebben gekeken hoe ver de schade kon gaan. Ze hebben het helemaal uitgezocht en stellen dat het hele Europese grid kan vastlopen als er maar genoeg van die boodschappen worden herhaald.
De radiosignalen kunnen namelijk door iedereen worden beluisterd. Als er in Nederland een software-defined radio is, dan kan die een signaal krijgen van de transmitter in Duitsland en dat signaal kan worden onderschept. Dat is kinderlijk eenvoudig, want je kunt dit gewoon doen via een website van de Universiteit Twente. Dit soort signalen hebben nog andere functies, zoals het afleveren van weersvoorspellingen, tijdsynchronisatie en het beheren van de elektriciteitsprijzen. En met een simpele Flipper Zero kun je de boodschappen van het systeem lezen en nieuwe signalen sturen. Heel veel lijkt er dus ook alweer niet voor nodig te zijn.
De onderzoekers schrijven: “Als er in een bepaalde regio een aanzienlijke hoeveelheid stroom ontbreekt, moet deze daarheen worden getransporteerd via hoogspanningslijnen die overbelast kunnen raken. Deze lijnen kunnen dan worden afgesloten om schade te voorkomen, waardoor andere lijnen overbelast raken en ook worden afgesloten. Zo’n domino-effect – of cascade – trad op in 2006, toen een elektriciteitsleiding werd afgesloten om een cruiseschip te kunnen vervoeren. De planning was niet grondig en er volgde een cascade van storingen. De theoretische grenzen van het elektriciteitsnet houden dus geen rekening met het potentieel voor veel grotere storingen.”
Als we dat allemaal in aanmerking nemen, is het duidelijk dat er genoeg vermogen onder radiocontrole is om serieuze problemen te veroorzaken.“ Er zijn meerdere aanvallen denkbaar en dat is niet goed: er zou iets moeten worden gedaan aan dat ouderwetse systeem, al kun je je voorstellen dat dat met zoveel lantaarnpalen. Recent kwam ook aan het licht dat stoplichten in Nederland kunnen worden gehackt. Werk aan de winkel dus.