Antarctica: erheen reizen is al een flink karwei, waardoor maar weinig mensen het ondernemen. Dat het er ook nog eens heel erg koud is, maakt het ook niet een favoriete reisbestemming. Toch zijn er wel degelijk mensen die op de Zuidpool wonen, al zijn dat wel vaak onderzoekers. Wat hebben we eigenlijk aan Antarctica?
Antarctica lijkt een plek waar je eigenlijk weinig mee kunt: er zijn weinig dieren (walvissen, pinguïns en zeehonden), het is er constant koud, er zijn maar een paar plantensoorten (wat gras, mos en een anjer) en er valt weinig te halen. Zou je denken. Er wordt namelijk wel degelijk veel gedaan in Antarctica waar we over de hele wereld profijt van hebben. Antarctica (Grieks voor ‘tegenover het noorden’) is groot, maar wel het een-na-kleinste continent: 14 miljoen vierkante kilometer, wat het groter maakt dan Australië, maar verder kleiner dan de rest. Wel is het vergeleken bij andere continenten het meest afwijkende continent. Niet alleen wonen er weinig mensen, het is ook volledig bedekt met een ijskap van gemiddeld 2200 meter dik. 90 procent van het ijs op Aarde is te vinden op Antarctica.
Dit maakt het geen warme bestemming: op sommige plekken is het wel -90 graden Celsius en dat maakt het voor mensen onbewoonbaar. Het waait er ook constant vrij hard (gemiddeld 70,2 kilometer per uur wind). Het is dan ook het koudste gebied op onze planeet. Vrij recent heeft het werelddeel een nieuw warmterecord behaalt: 18,3 graden Celsius, maar dat komt zelden voor. Wel blijkt ook Antarctica tekenen te vertonen van klimaatveranderen: het KNMI stelt dat het jaargemiddelde van -55 graden langzaam maar zeker verhoogt. Op dit moment is dat 0,1 graden per 10 jaar en dat komt vooral door het warmere zeewater. Die opwarming zorg in het midden van het continent voor meer neerslag en de aangroei van meer ijs, terwijl het aan de randen juist toont dat het ijs smelt. En dat smeltende ijs merken wij ook: de zeespiegel stijgt er een meter door. Hoe snel het gaat, dat is onbekend.
De mens op Antarctica is eigenlijk altijd een onderzoeker of een toerist. In 1897 werd er voor het eerst overwinterd op het continent en wel door een aantal Belgische onderzoekers met de Belgica. Daarna waren er diverse expedities, maar uiteindelijk is het land geclaimd door Argentinië, Australië, Chili, Frankrijk, Nieuw-Zeeland, Noorwegen en Groot-Britannië. Rusland wil ook nog steeds land opeisen, maar dit wordt door veel landen helemaal niet erkend. China lijkt ook vrij extreem te bouwen op het ijs. Er is echter een Anarctisch Verdrag dat betekent dat iedereen actief mag zijn in het gebied, waardoor ook Belgen, Nederlanders en Amerikanen er naartoe kunnen gaan en onderzoek kunnen doen.
Maar wat levert dat onderzoek dan op? Volgens een Australische onderzoeker levert het continent de mensheid zo’n 167 miljard euro per jaar op, schrijven ze in Nature (via Scientias). Dat komt onder andere door de visserij en toerisme, maar ook door zaken die wat minder makkelijk meetbaar zijn. Denk aan het reflecteren van zonlicht om de aarde te koelen en het circuleren van het water, waardoor gezond water verspreid wordt. En heel cru gezegd: als Antartica helemaal zou smelten, dan zouden veel kuststeden overstromen, om over het deels onder zeeniveau levende Nederland maar te zwijgen. Utrecht aan Zee.
Maar goed, hoe zit het precies met dat geld wat Antarctica oplevert? Het toerisme is ten eerste booming: in de jaren ‘90 kwamen er amper toeristen naar Antarctica: 8.000 per jaar, maar dat is nu al meer dan 100.000 per jaar ter waarde van 760 miljoen euro per jaar. Tandvis- en krillvangst zorgt voor 340 miljoen euro per jaar. De opgeslagen koolstof, het op peil houden van de zeespiegel en dat koelen met zonlicht zou wel 166 miljard euro per jaar opleveren. En dat is nog krap genomen, omdat andere zaken simpelweg echt niet goed te berekenen zijn, zoals het zorgen voor stromen in de zee. En, wat wij dan weer een beetje opmerkelijk vinden, het resultaat van al dat wetenschappelijk onderzoek wordt ook niet meegerekend. Nu is dat ook moeilijker te meten, maar de waarde van wetenschappelijke wijsheden die we dankzij Antarctica op andere plekken op de wereld kunnen toepassen moet gigantisch zijn.
We weten nu wat we economisch gezien aan Antarctica hebben, maar de waarde in hoe het onze wereld helpt voort te bestaan is dus nog veel groter, dankzij onder andere dat zorgen dat de oceaanstromen blijven gaan en ‘rijk’ water circuleren over onze aarde. Dus wat hebben we aan Antarctica? Veel, heel veel: maar hoeveel precies, dat blijft van onschatbare waarde.
