Het is 100 seconden voor middernacht. Wat dat wil zeggen, dat is dat we al twee jaar verkeerd bezig zijn met onze aarde, want ook in 2020 en 2021 stond hij op dit tijdstip. Wat is die Doomsday Clock eigenlijk en wie heeft de macht om hem te verzetten?
De Doomsday Clock wordt in Nederland ook wel eens Doemdagklok genoemd: het is geen fysieke, bestaande klok, maar een symbool om aan te geven hoe groot de kans is op het einde der tijden. Dan doelen we niet op natuurrampen of de plotselinge verschijning van aliens die de aarde opblazen, maar doem wat we geheel zelf hebben veroorzaakt.
Voor we erin duiken wat die 100 seconden voor middernacht betekenen, bekijken we eerst wie de macht heeft om de doemdagklok te verzetten. Het initiatief is gestart door het Bulletin of the Atomic Scientist (waaronder Albert Einstein) op de universiteit van Chicago, maar inmiddels bestaat het uit een groep onderzoekers over de hele wereld. Sinds 1947 wordt de klok bijgehouden en hij is inmiddels al tientallen keren verzet. Dat gebeurt niet standaard op hetzelfde moment: alleen als er zodanig veel dreiging is (of deze juist afneemt). Het is opvallend dat hij in 2022 weer opnieuw op 100 seconden voor twaalf staat, want dat stond hij twee jaar geleden ook.
De doemdagklok heeft alles te maken met onder andere kernreactors. Dat komt omdat de klok is gestart door onder andere het Manhattanproject, waarbij atoomgeleerden in eerste instantie vooral vanuit die hoek iets zeiden over welk doem we over onszelf hadden uitgeroepen. Het Manhattanproject was namelijk een project waarin de Verenigde Staten hun eigen kernbom begon te ontwikkelen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zo werd de klok de eerste keer verzet in 1949, omdat de Sovjet-Unie zijn eerste kernwapen begon te testen: hij ging in één keer van zeven minuten voor twaalf naar drie minuten voor twaalf.
In 2020 en 2021 werd de klok op 100 seconden gezet, omdat het Intermediate-Range Nuclear Force-verdrag verliep en er bovendien spanningen zijn tussen Iran en de Verenigde Staten. Daarnaast wordt ook het klimaatveranderingsprobleem erbij gehaald. En dat is helaas niet veranderd. Rachel Bronson van the Bulletin of the Atomic Scientists zegt: “De doemdagklok blijft gevaarlijk zweven en ons herinneren hoeveel werk moet worden gedaan om te zorgen dat de planeet veiliger en gezonder wordt.”
Het is niet helemaal toevallig dat het precies in 2020, 2021 en 2022 hetzelfde is: onder andere het coronavirus heeft er flink ingehakt: het heeft bewezen dat de wereld totaal niet was voorbereid op zo’n groot virus. Tel daarbij op dat we klimaatverandering nog steeds te weinig tegengaan en er te weinig initiatieven zijn om de uitstoot te verminderen en je krijgt een nogal deprimerend plaatje van hoe onze aarde eraan toe is.
Technologie speelt er zelfs een rol in: autonome wapens, het potentiële hacken van kerncentrales én het idee dat kunstmatige intelligentie op zichzelf denkt en slimmer is dan wij: het zijn allemaal dingen die bijdragen aan het idee dat we dicht tegen ons eigen doem aankruipen. Nog nooit stond de klok zo dicht tegen het einde der tijden aan.
Kortom, de doomsday clock is ooit gestart door wetenschappers die hun zorgen wilden delen over hoe we met onze aarde en elkaar omgaan. Dat doel is niet veranderd. De reden dat we al drie jaar toch horen dat hij niet wordt verzet, zegt alles over de ernst van de zaak. We zijn nu dichterbij het einde dan ooit, en verder weg dan ooit van de meest positieve dag voor de doemsdagklok: 1991. Toen stond hij op 17 minuten voor twaalf, maar de kans is klein dat we dat ooit nog zullen bereiken.
Zeker omdat veel mensen totaal niet met het einde der tijden bezig zijn. We hoeven ons ook weinig zorgen te maken: we zijn veiliger, rijker en gezonder dan ooit. Bovendien ligt de focus de laatste tijd veel minder op de mogelijke kernrampen of kernoorlogen. Niet dat er niet voldoende kernkoppen op de wereld zijn, want er zijn er genoeg om te zorgen voor een gigantische catastrofe. Echter zijn we met de wereld nu eenmaal bezig met andere zaken, zoals het coronavirus en de uitstoot van CO2.
Er zijn wel angsten voor een grote oorlog: Rusland zou mogelijk Oekraïne willen binnenvallen. Als dat gebeurt, dan is de kans groot dat de Verenigde Staten zich ermee bemoeit en er toch weer grotere spanningen volgen tussen Rusland en de VS: iets waar we uiteindelijk al decennia bang voor zijn. De Koude Oorlog mag dan voorbij zijn, er rommelt altijd een heleboel tussen de VS en Rusland, hoewel de landen gelukkig wel in gesprek zijn en afspraken maken rondom het eigenaarschap over kernwapens. Bovendien moet China ook niet over het hoofd worden gezien: een land dat zijn nucleaire voorraad flink aan het uitbreiden is, omdat het ‘mee wil doen’ met de VS en Rusland.
Wat veel mensen vergeten wanneer het over een atoomoorlog gaat, dat is dat zo’n bom niet alleen direct grote aantallen mensen het leven kost. Het heeft ook impact op onze klimaat, waardoor uiteindelijk waarschijnlijk zelfs iedereen het loodje zou leggen. Het is makkelijk om daar niet over na te denken en gewoon door te gaan met ons leven, maar zelfs als het lijkt alsof je er persoonlijk niet zoveel aan kunt veranderen, moet je absoluut rekening houden met het feit dat het zomaar over kan zijn. En vooruit: er zijn natuurlijk wel dingen die je eraan kunt doen, ook al is het maar op kleine schaal. We moeten er zelf aan werken om te zorgen dat die wijzer op de klok die nu zo dichtbij het einde der tijden staat, weer wat meer afstand krijgt tot de twaalf. Want als hij eenmaal de twaalf bereikt, dan kunnen wij het niet meer navertellen.
