Nieuwe technologieën hebben grote impact op de werking van de democratie. Overal ter wereld dwingen mensen met behulp van nieuwe technologieën transparantie af en worden (commerciële) diensten sneller en effectiever aangeboden. Mensen verwachten terecht een open en effectieve overheid, maar juist die loopt ver achter, ook op het niveau van de Europese Unie. Het is niet uit te leggen dat bedrijven vrijwel alle diensten online hebben, maar je voor de meeste burgerzaken nog steeds aan loketten een nummertje moet trekken.
Als het om bestuurlijke en democratische vernieuwing gaat wordt de snelheid van technologische veranderingen niet bijgebeend. Politici en bestuurders blijven te veel in de gesloten systemen hangen en kiezen soms zelfs het liefst voor het geheim houden van informatie. Bestuurlijke vernieuwing moet relevantie krijgen door nieuwe technologieën ambitieus in te zetten voor transparantie en democratisering.
Juist nu mensen het vertrouwen in politiek en overheden kwijt raken, en het idee hebben dat ze niet gehoord worden, zijn er veel kansen. Openheid kan niet beperkt blijven tot damage control achteraf. Het moet permanent, pro-actief en systematisch zijn. De technologische mogelijkheden dwingen hiertoe. Een proefschrift is al snel gescand op gekopieerde teksten, en teksten die direct zijn geplakt van een lobby stuk in een beleidsdocument komen sneller dan ooit aan het licht. Besluiten die achter gesloten deuren worden genomen leiden tot wantrouwen.
Politiek en overheid zouden niet moeten afwachten maar de verbetering van transparantie en democratie moeten omarmen. De overheid moet een platform zijn dat mensen de ruimte geeft meer zelf te doen. Open data geeft statistieken en andere gegevens die met publieke middelen zijn betaald aan de samenleving terug. Vaak hebben die gegevens waarde die door de overheid zelf niet wordt gezien. Nederland is een voorloper op het gebied van open data, en er zijn allerlei voorbeelden van applicaties die mensen hebben gebouwd met vrij gegeven datasets. Zo kunnen ouders op basis van verschillende data over onderwijs en scholen, eenvoudig zoeken welke school, met bepaalde kenmerken of successen, het dichtst bij hen in de buurt is. Ook werden al verschillende applicaties ontwikkeld die transport en logistiek makkelijker maken: aangeven waar mensen een invalide toilet kunnen vinden, of welk weer het morgen wordt.
Vertalingen van het Europees Parlement werden gebruikt om de vertaaltools van Facebook te gebruiken. De waarde van al deze informatie is hoog maar wordt door de overheid nog steeds ondergewaardeerd. De veelheid aan overheidsinformatie moet ook toegankelijker worden gepresenteerd. Het zoeken naar beleidsdocumenten op thema, en het traceren van welke parlementariër welke amendementen heeft ingediend kan veel beter. Websites en archieven moeten slimmer worden gepresenteerd om zo niet alleen in theorie, maar ook in de praktijk toegankelijk te zijn.
Niet alleen voordat wetgeving is aangenomen moeten mensen het online kunnen vinden, ook vooraf moeten mensen kunnen meepraten en inspraak geven. Zo wordt het democratisch of bestuurlijk proces transparanter, relevanter en creëeren we meer draagvlak. Hoewel niet iedereen tijd of moeite wil investeren om mee te praten, ontving ik veel relevante input toen ik concepten voor resoluties of rapporten online zette. Over de hele wereld dachten mensen mee over teksten die in het Europees Parlement in stemming gebracht zouden worden. Dit soort samenwerking moet onderdeel van het systeem worden en de afstand die mensen tot de overheid ervaren te verkleinen. In de Verenigde Staten maakte de regering haar begroting openbaar en vroeg burgers om verspilling van publiek geld aan het licht te brengen. In IJsland en Zuid-Afrika werden burgers gevraagd online mee te schrijven aan een nieuwe grondwet. Maar ook in Nederland wordt op gemeentelijk niveau gespeeld met nieuwe technologieën en participatie om meer draagvlak en transparantie te creëren. Het wordt tijd dat de Europese Unie die voorbeelden volgt.
In aanloop naar de Europese Verkiezingen, ten tijden van terechte kritiek op het gebied van transparantie en democratische controle op Europees niveau, liggen de kansen voor het oprapen. Nationale overheden, politici en bestuurders hebben meer dan ooit de technologische mogelijkheden om te zorgen voor inzicht en betrokkenheid. Het gebruik van nieuwe technologie voor meer dan alleen het versturen van een tweet of een persbericht is daarbij onmisbaar. Het omarmen van open systemen kan zelfs een kwestie van overleven zijn. Een kleine, effectieve overheid wint vertrouwen van burgers en maakt bestuurlijke vernieuwing een realiteit. En het kan zelfs het complexe Europese besluitvormingsproces transparanter en democratischer maken. Van ‘alleen-besturen’ naar ‘we-sturen’.
