1-0 in de strijd voor meer openbaarheid van bestuur, na maar liefst 5 jaar juridisch touwtrekken. Transparantie is een voorwaarde voor een democratisch Europa, daarom moet openbaarheid de norm zijn in plaats van de uitzondering, zo luidde de uitspraak van het Europees Hof van Justitie in de zaak Raad van Ministers vs. In ’t Veld.
Vijf jaar geleden klopte ik aan bij de Raad voor inzage in een juridisch advies over de wettelijke grondslag van het verstrekken van onze betaalgegevens aan de Amerikanen, tijdens de onderhandelingen van het omstreden “SWIFT”-verdrag. De Raad wees het verzoek af, heeft toegang tot het stuk tot op de dag van vandaag geweigerd en het advies geheimgehouden. Uiteindelijk kreeg ik inzage in een gecensureerde versie, die meer leek op een gestreept gevangenispak dan een leesbaar document.
Tijd voor de gang naar de rechter. Het Gerecht, de een na hoogste Europese rechter, oordeelde dat de lidstaten niet alles uit het gevraagde document hoefden te onthullen, maar dat zij hun keuze voor geheimhouding van bepaalde passages wel moesten beargumenteren. Volgens de lidstaten zou het vrijgeven van het advies de internationale betrekkingen schaden, en ze tekenden hoger beroep aan.
Vorige week donderdag oordeelde het EU-hof dat de Raad mijn verzoek opnieuw in behandeling moet nemen en het belang van openbaarheid niet doorgestreept, maar onderstreept moet worden. Als een Europese instelling een document geheim wil houden, moet er vanaf nu beargumenteerd worden hoe openbaarheid van een stuk het publiek belang zou schaden. Het arrest benadrukt ook dat het fundamenteel recht van transparantie alle documenten van Europese instellingen betreft en niet alleen documenten over Europese wetten. Daarom is de uitspraak van groot belang voor burgers, journalisten en belangenorganisaties.
Toegang tot documenten is een recht, geen voorrecht voor hen met een lange adem en voldoende middelen. Vijf jaar moeten procederen is geen echte openbaarheid. Daarom steunde het Europees Parlement het D66-voorstel voor een lichtere en goedkopere bezwaarprocedure bij weigering van openbaar maken.
Terwijl de blessuretijd voor het oude Europa van diplomaten, discretie en geheimhouding is ingegaan, loopt een heel ander Europa aan de zijlijn warm. Het Europa van 510 miljoen Europeanen, openbaarheid van bestuur en vertrouwen!
Momenteel lopen er nog twee zaken voor de Europese Ombudsman inzake openbaarheid van bestuur: een document van Europol met betrekking tot de uitvoering van het SWIFT-verdrag en de toegang tot FATCA-documenten van de Europese Commissie.
Sophie in 't Veld is fractievoorzitter voor D66 in het Europees Parlement en vicevoorzitter van de Europese liberalen (ALDE). In 't Veld is woordvoerder privacy en Europese markt internet & mobiel betalen, initiator van de opschorting van het SWIFT-verdrag en bestrijdt in verschillende Eurowob-procedures weeffouten uit het EU-model anno 1957.