De paralellen met de Koude Oorlog zijn bijna een cliché, maar als altijd is de werkelijkheid nog absurder dan de fantasie. Niet alleen de regering van de Verenigde Staten kan uw leven tot in het meest intieme detail volgen, maar ook uw eigen regering. Veiligheidsdiensten hebben onbeperkt toegang tot zo’n beetje alle gegevensbestanden en communicatienetwerken, op basis van een geheime wet, en met de goedkeuring van een geheime rechtbank. Bedrijven werken gedwongen mee aan de schending van de rechten van hun gebruikers, maar zijn gedwongen erover te zwijgen. Bovendien blijken de zeer summiere regels voor het gebruik van die persoonsgegevens ook nog op grote schaal overtreden te worden.
De persoon die details van het afluisteren naar buiten brengt, en de journalisten die erover publiceren worden doelwit van een heuse klopjacht, waarbij de VS geen middel schuwen en de Europese regeringen vlijtig meehelpen. Een regeringsvliegtuig van een bevriend staatshoofd wordt onderschept wegens het vermoeden dat de klokkenluider zich aan boord bevond. De partner van de journalist werd op de luchthaven van Londen urenlang vastgehouden en zijn laptop, mobiele telefoon en geheugenkaarten geconfisqueerd op grond van een antiterreurwet. Dit is puur politieke willekeur en machtsmisbruik.
Geheime wetten, geheime rechtbanken die in het geheim het opvragen van gegevens autoriseren politieke wraakzucht in plaats van eerlijke processen… Als een regering buiten Europa of de VS zich een dergelijke grootschalige en ongecontroleerde schending van het privéleven en de rechten van haar burgers veroorlooft, zouden we dat ogenblikkelijk kwalificeren als een volstrekt ondemocratisch regime. Maar wij kijken in Europa passief toe hoe onze democratische verworvenheden worden afgebroken. Braaf slikken we het sleetse argument van veiligheid. Als de publieke opinie desondanks toch nog kritisch blijft, wordt ineens het terreuralarm verhoogd, of worden er berichten de wereld in gestuurd dat de omstreden programma’s tot grote successen hebben geleid in de strijd tegen terreur. De inhoud noch de timing van deze berichten valt te controleren. Feit is wel dat de daders van alle majeure aanslagen van de laatste 12 jaar al lang in het vizier van de inlichtingendiensten stonden: 9/11, London, Madrid, Toulouse, Boston, de Döner-moorden, Mumbai. Gebrek aan bevoegdheden of geen toegang tot massa’s persoonsgegevens waren niet het probleem.
Regeringen hebben zichzelf onder het mom van terreurbestrijding schier onbeperkte en oncontroleerbare bevoegdheden toegemeten, zonder daarvoor ooit een mandaat te hebben gevraagd van de kiezers. De politieke kleur lijkt daarbij nauwelijks verschil te maken, hoewel geen enkele politieke partij ooit in het verkiezingsprogramma zette dat ze, eenmaal aan de macht, geheime wetten zou aannemen en haar kiezers in het geniep zou afluisteren, en dat die kiezer daarover achteraf niet moest zeuren.
Dit soort cowboypraktijken horen thuis in het Wilde Westen, niet in een democratische rechtsstaat. Europa heeft decennialang ervaring met het bestrijden van terreur. ETA, IRA, 17 november, RAF, Brigate Rosse, en meer, werden bestreden met middelen die prima in het kader van de rechtsstaat pasten. Maar de “War on Terror” bracht een ommekeer.
Europa maakt zich hard voor burgervrijheden op het internet. Maar het wordt hoog tijd dat we niet alleen voor burgers in onvrije regimes in Azië of Afrika de barricaden opgaan, maar dat we ook vrijheid op het internet eisen in Westerse Democratieën. Internet mag geen voorwendsel worden voor regeringen om zich aan de regels van de rechtsstaat te onttrekken.
Democratie is nooit “af”, maar moet voortdurend opnieuw worden verworven. Dat is het systeem van checks and balances. Hoog tijd dat de balans wordt hersteld.
